Ząbkowice Śląskie - dawny cmentarz diakonis

[Karolina Kot]

W Ząbkowicach Śląskich (Frankenstein), u zbiegu ulic Bohaterów Getta i Piastowskiej, znajduje się zespół ciekawych obiektów, należących niegdyś do ewangelików. Zakupili oni te tereny w roku 1906, gdy budynki zlokalizowane w okolicy zamku stały się za ciasne wobec rosnących potrzeb parafii.

Prawdopodobnie wówczas założono także niewielką nekropolię, położoną na tyłach nowego sierocińca Tabeenstift (jest to duży, nieużytkowany obecne obiekt, mieszczący się przy ulicy Bohaterów Getta, znany mieszkańcom miasta jako dawne liceum im. Władysława Jagiełły).
Cmentarzyk ten, dobrze widoczny na archiwalnych mapach, został całkowicie zdewastowany i splantowany.

Na przedwojennej mapie.jpg (65.77 KiB) Przejrzano 660 razy

Na mapie z lat 50. XX wieku.jpg (85.88 KiB) Przejrzano 660 razy

Dziś przypomina o nim jedynie fragmentarycznie zachowany układ drzew, tworzących krótką alejkę.
Pomniki nagrobne sióstr zniknęły, ale chyba wiem, gdzie je można obejrzeć (o tym napiszę niżej). Nie mam natomiast pojęcia, czy były w tym miejscu prowadzone prace ekshumacyjne.
Być może tak - gdyż analogiczna historia dotyczy cmentarza Bonifratrów.

Lokalizacja
Tak wyglądał dawny cmentarz diakonis w marcu 2021 roku:

[Karolina Kot]

Pomiędzy budynkiem przedwojennego Ewangelickiego Zakładu Opiekuńczy Sióstr Diakonis "Tabeenstift" (dawne liceum przy ul. Bohaterów Getta 37), a willą przeznaczoną dla wdów po zmarłych pastorach "Gottesfriede" (ul. Bohaterów Getta 35), znajduje się współczesne upamiętnienie ząbkowickich diakonis. Powstało w roku 2002.
Wykonano je używając trzech płyt nagrobnych ewangelickich sióstr zakonnych, z których dwie przykryto współczesnymi tablicami w języku polskim i niemieckim.

Brzmi on następująco:

Dla upamiętnienia sióstr diakonis, które od roku 1866 rozpoczęły tutaj swoja służbę wśród dzieci, a potem wypełniały ją także wobec ludzi starszych i chorych, aż do 1946 roku w myśl słów "Służcie Panu z radością".

W roku 2011 pomnik został zdewastowany.
Niestety nie znam szczegółów tego wydarzenia, ale zapewne z tego powodu tablice niemiecka i polska zamieniły się miejscami. Pierwotnie zamontowano je inaczej.

[Karolina Kot]

Na terenie starego cmentarza ząbkowickiego, znajdującego się przy ulicy 1 Maja, odszukać można kwaterę z nagrobkami sióstr diakonis.
Wszystkie daty śmierci zakonnic wypadają w okresie I Wojny Światowej.

Być może są to nagrobki usunięte z cmentarza znajdującego się przy ulicy Piastowskiej / Bohaterów Getta i pierwotnie ustawione pod murem zrujnowanego kościoła ewangelickiego, a następnie użyte do stworzenia wydzielonej kwatery.
Mam nadzieję, że uda mi się rozwikłać tę zagadkę.

[Gniewko]

Trzeba ustalić kiedy diakonisy wyprowadziły się z Mutterhaus przy ulicy Krzywej 6a.

[Gniewko]

Myślę, (bo jeszcze nie jestem pewien) że stało się to ok. roku 1934 (czytając kroniki Wittiga można zawierzyć w fanatyzm).
Nie wierzę też, że chłopaki z polska-org pomylili zdjęcia. A na ich stronie są skany z Mutterhaus 1925.

[Karolina Kot]

Udało się ustalić, że kwatera diakonis na tzw. Starym Cmentarzu i cmentarz diakonis przy ulicy Piastowskiej/Bohaterów Getta to dwa niezależne miejsca pochówków, przy czym to na Starym Cmentarzu jest starsze.
Informacje udzielił nie byle kto, bo sam pan Jerzy Organiściak. Bardzo dziękujemy!

[Karolina Kot]

A tymczasem w Niemczy (Nimptsch) w powiecie dzierżoniowskim, na cmentarzu, przed zabytkowym kościołem pod wezwaniem św. Wojciecha, na pryzmie kamieni będących fragmentami nagrobków, dostrzegłam takie coś: