Krzywcza - cmentarz choleryczny

Posty: 27830
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Krzywcza - cmentarz choleryczny

Postautor: Karolina Kot » poniedziałek 14 lis 2016, 21:34

W położonej w dolinie Sanu wsi Krzywcza, należącej do powiatu przemyskiego, poza cmentarzem katolickim oraz kirkutem, istniało jeszcze jedno miejsce pochówków, dzisiaj całkowicie zapomniane.
Był nim cmentarz choleryczny, założony na zachodnim stoku góry zwanej Kijowem, na granicy Krzywczy i Woli Krzywieckiej. Niewielka nekropolia powstała w pierwszej połowie XIX wieku. Przeznaczona była dla ofiar epidemii cholery oraz innych chorób zakaźnych, które okresowo nawiedzały okolicę.

Pochówki w takim miejscu miały bardzo specyficzny, wyjątkowo nieprzyjemny charakter, spowodowany obawami o dalszy rozsiew zarazy. Zmarłych zabierano hurtowo na wóz drabiniasty i wywożono wydzielonym duktem, poprowadzonym z dala od uczęszczanych gościńców, zwanym jako "via nigra". Smętny kondukt docierał poza zabudowania, zostawiając w tyle nawet cmentarz parafialny. Wydaje mi się, że krzywiecka "czarna droga" zachowała się do dziś pod postacią błotnistego, śródpolnego duktu, biegnącego na zachód miedzą pomiędzy wspomnianymi wyżej miejscowościami.
Po dotarciu na miejsce grzebalne ofiary cholery wrzucano do wykopanego wcześniej dołu, często pomagając sobie przy tym widłami. Zazwyczaj "pogrzebom" tego rodzaju nie towarzyszył ksiądz ani nikt z rodziny zmarłych.
Gdy zaraza ustępowała, na cmentarzyku ustawiano zazwyczaj drewniany krzyż z datą, a mogiły odwiedzano bardzo rzadko ze strachu przed ponownym rozbudzeniem choroby.

Nic dziwnego, że z biegiem lat pamięć o cmentarzykach cholerycznych zanikała. Stare krzyże rozpadały się, a ludzie mieli na głowie zupełnie inne problemy.
Na szczęście opisywany w tym wątku obiekt jakiś wyjątkowo skrupulatny kartograf naniósł na starą mapę i tylko dzięki tej staranności udało mi się ponownie odszukać to miejsce. Co do jego lokalizacji nie mam najmniejszych wątpliwości, teren nekropolii, chociaż nie jest dziś upamiętniony w żaden sposób, odcina się od pozostałych działek nie tylko na mapie katastralnej, ale także z powodu odmiennej roślinności.
Swoją drogą chyba byłoby wskazane postawienie na stoku góry Kijów skromnego krzyża ze stosowną inskrypcją, wszak w tym miejscu spoczywają przodkowie mieszkańców okolicznych miejscowości.

Lokalizacja
Zdjęcia wykonałam w listopadzie 2016 roku.
Załączniki
Cmentarze w Krzywczy w okresie międzywojennym.jpg
Źródło: Archiwum map WIG
Cmentarze w Krzywczy w okresie międzywojennym.jpg (74.07 KiB) Przejrzano 5519 razy
Góra Kijów.JPG
Góra Kijów.JPG (43.15 KiB) Przejrzano 5519 razy
Widok ogólny.JPG
Widok ogólny.JPG (73.71 KiB) Przejrzano 5519 razy
Widok ogólny - zaznaczenie.jpg
Widok ogólny - zaznaczenie.jpg (75.02 KiB) Przejrzano 5519 razy
Na cmentarzu (1).JPG
Na cmentarzu (1).JPG (141.59 KiB) Przejrzano 5519 razy
Na cmentarzu (3).JPG
Na cmentarzu (3).JPG (136.9 KiB) Przejrzano 5519 razy
Na cmentarzu (2).JPG
Na cmentarzu (2).JPG (160.98 KiB) Przejrzano 5519 razy
Na cmentarzu (4).JPG
Na cmentarzu (4).JPG (133.12 KiB) Przejrzano 5519 razy
Cmentarz choleryczny.JPG
Cmentarz choleryczny.JPG (59.09 KiB) Przejrzano 5519 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27830
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Krzywcza - cmentarz choleryczny

Postautor: Karolina Kot » środa 16 lis 2016, 22:14

Doszukałam się informacji, iż cmentarz ten funkcjonował jako epidemiczny jeszcze na początku XX wieku.
W latach I Wojny Światowej grzebano tu ofiary cholery, tyfusu i dyzenterii, a wśród zmarłych dominowali uciekinierzy z obszaru Twierdzy Przemyśl. Według danych dostępnych w księgach parafialnych, w samym roku 1914 pochowano na stokach Kijowa 37 osób.
Ówczesny proboszcz z parafii katolickiej w Krzywczy, Władysław Solecki, podobno nigdy nie odmawiał uczestnictwa w takich pogrzebach.

Ponadto wartym odnotowania jest także fakt, iż właśnie na tej niewielkiej nekropolii, czasie II Wojny Wojny Światowej, początkowo spoczęli Żołnierzy Września, polegli podczas tzw. bitwy krzywieckiej.
Ich ciała ekshumowano potem na cmentarz parafialny, do wspólnej mogiły, która swój opis znalazła w osobnym wątku naszego Forum.

Podobne cmentarzyki choleryczne istniały także w sąsiednich miejscowościach: Reczpolu i Ruszelczycach.
Źródło informacji: http://www.krzywcza.eu
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Województwo podkarpackie”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 3 gości