Strażnicy Czasu

Właśnie wyjeżdżam. Przed chwilą spotkałem panią lat 90, która tu mieszka od 1945. Nigdy nie słyszała o cmentarzu za Lisią Górką, ale jak gmina budowała 50 lat temu ten przy rondzie to ludzie się dziwili, że to wojenny, bo przecież żydowski (?).

Wg opisów cmentarz za górką znajdował się jak na grafice.

Dziś pojawiła się inna hipoteza dotycząca kamieni za Lisią Górką. Możliwym jest, że w trakcie ekshumacji na cmentarzu wojennym część postumentów została wyrzucona na drugą stronę ulicy (za górkę).
Natomiast w kwestii ofiar obozu uzyskałem informację, że miejsce to zostało dodatkowo obsypane ziemią - tworząc pryzmę - gdyż ludzkie szczątki zaczęły wystawać nad powierzchnię.

To bardzo prawdopodobne. Też mi się wydaje, że tak mogło być - ewentualnie pomnik zniszczono po II wojnie światowej, bo kojarzył się z okupantem. Muszę zerknąć co na ten temat napisano w "Wielkiej Wojnie na Jurze" - niestety nie mam teraz książki pod ręką.
Ciekawa sprawa z tą pryzmą ziemi - wychodzi na to, że szczątków dotychczas nie ekshumowano.

We wszystkich przytoczonych przeze mnie zeznaniach jest ziarno prawdy. Informacje w nich zawarte zostały jednak przez ludzką pamięć wymieszane. Od czasu wojny zmieniła się topografia i toponomastyka.
Dziś za radą Kusmanka przejrzałem książkę Braci Ormanów o Wielkiej Wojnie na Jurze, potem jedną z prac magisterskich na temat m.in. obozu, a następnie przedyskutowałem zawarte tam odniesienia z najstarszymi mieszkańcami Łaz.

Cmentarz wojenny został założony w 1914 roku, ale w 1936 Polacy dokonali ekshumacji, a szczątki ludzkie przewieźli do Poręby. Nagrobki kamienne i żelazne krzyże wyrzucono za drogę. W 1940 roku Niemcy odbudowali nekropolię, ale już symbolicznie, bo bez pochówków. W latach 70-tych ubiegłego wieku jakieś kamienie dostawiono.
c.d.n.

Przyznam, że mnie też pamięć zawiodła. Napisałem, że Żydów chowano "za" górką.
Tymczasem prawidłowe odniesienie brzmi "w stronę" górki i nie patrząc od ronda, a od... Obozu! (czyli rejonu parowozowni). I stąd wzięło się słowo "hen".

Z takim samym kierunkiem spotkałem się w w/w pracy magisterskiej. Ofiary obozu (nie rozstrzeliwane!) zakopywano w lasach w stronę Ciągowic i " Uroczyska Lipie" ( o Lisiej Górce ani słowa)

Cóż to jest "Uroczysko Lipie"? Jest to środkowa część lasów ciągnących się po lewej stronie drogi do Ciągowic. Kiedyś był tam cmentarz parafialny, ale to historia na osobny wątek.

A Lisia Górka? Okazuje się, że ta pierwotna nie istnieje. Została zniwelowana koparkami (!), a dzieci z sankami przeniosły się na górkę przy rondzie, zabierając ze sobą nazwę! Ta pierwsza znajdowała się po prawej stronie ulicy Ogrodowej idąc w stronę Ciągowic. Na zdjęciu poniżej widać jej relikty, a na horyzoncie Uroczysko Lipie.

Wieża ciśnień w Łazach

Opis:

W Łazach znajdują się dwie wieże ciśnień :

Wieża ciśnień "Królewska"

Zbudowana w 1898 roku.
Położona przy ulicy Kolejowej.
Wykonana z cegły na planie prostokąta.
Posiada dwa zbiorniki o pojemności 250 m3.
Wysokość: 24,2 m.
Wyłączona z eksploatacji w latach 90. XX wieku.
Obecnie jest własnością prywatną i niedostępna dla zwiedzających.

Wieża ciśnień "Mała"

Zbudowana w 1930 roku.
Położona przy ulicy 1 Maja.
Wykonana z żelbetonu.
Posiada jeden zbiornik o pojemności 100 m3.
Wysokość: 30 metrów.
Wciąż jest wykorzystywana do celów wodociągowych.
Niedostępna dla zwiedzających.

Ciekawostki:

Wieża "Królewska" jest nazywana "Królewską", ponieważ w przeszłości zaopatrywała w wodę parowozy stacji rozrządowej Łazy, która obsługiwała m.in. pociągi królewskie.
Z wieży "Mała" roztacza się panoramiczny widok na Łazy i okolicę.