Dąbrowa Górnicza - budynki, ludzie, ulice

[Eworu]

Na piewszy rzut oka ten budynek nie przypomina przedwojennej budowli. Nic bardziej mylnego-jest to doskonały przykład modernizmu.
W elewacji w bardzo ciekawy sposób wyodrębniono okna. Prawdopodobnie budynek powstał w latach 30-tych z tych lat pochodzi pierwsze archiwalne zdjęcie.
Następnie pojawia się na zdjęciu z pochodu 1-majowego z lat 50-tych. Dowiadujemy się z niego że na parterze, w miejscu dzisiejszej apteki znajdował się jubiler.
Potem pojawia się na zdjęciach z lat 70-tych-również z pochodów. Wtedy to na miejscu dzisiejszego sklepu "Elegant" mieścił się sklep "Bambosz".
Budynek pojawił sie również w "Księdze Adresowej Polski" z 1930 roku. Pod tym adresem zarejestrował się sklep galanteryjny K. Szpilberga.
W tej samej książce znalazłem informacje o sklepie obuwniczym T. Krauza-mozliwe że PRl-owski "Bambosz" powstał w miejsce starego sklepu.
Zaś ze "Spisu abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach" z 1939 roku możemy się dowiedzieć iż w tym budynku mieszkał Lukrec-inżynier kom.odp. P.K.P.(nie umiem rozszyfrować skrótów).
Numer telefonu 68396.
Za wiekiem tego budynku przemawia jeszcze jeden fakt. Udało mi się wejść do środka(niestety bez aparatu).
Nie mogłem jednak odmówić sobie zrobienia zdjęcia komórką płytki na podłodze "A. Korzeniec Sosnowice". Jest to przedwojenny znak glazurnika. Do tej pory myślałem że działał tylko w Sosnowcu, widać jednak i do nas zawitał.







źródło dawnadabrowa.pl

[Eworu]

Kolonia Zając
Nie ma sensu tworzyć dla każdego domu osobnego wątku dlatego dostaną wspólny. Na sam początek jednak historia dzielnicy i mapy.
Dzielnica Zając początkowo była prawdopodobnie zwykłą wioską. Wraz z rozwojem pobliskiej kopalni "Flora" Zając przekształcił się w kolonię robotniczą.
Pochodzenie nazwy nie jest znane-najbardziej prawdopodobna wersja okresla że tak nazywał się jeden pierwszych gospodarzy. Administracyjnie należał do Gołonoga, później do Dąbrowy
Do dziś zachowało się kilka budynków z początków XX wieku które wam zaprezentuje.
Przez wiele lat ulica nazywała się właśnie Zając(pisownia z 1914 to Zajonc), obecnie jest to Kruczkowskiego.
Pierwszy raz pojawia się na mapie z 1898(brak zaznaczonych zabudowań, możliwe że nie uwzględniano wtedy drewnianych chałup).
Następnie na mapie z 1926 widac juz całkiem sporo zabudowań-częśc ostała się do naszych czasów.
Natomiast większośc budynków widocznych na mapie z 1958 przetrwała do dziś-nie udało sie to jedynie tym które stały w miejscu dzisiejszego pasa drogowego licy Piłsudskiego.
Ciekawym fatem jest ilość szybów górniczych w pobliżu kolonii-jest ich zaznaczonych aż 17

Jedyne zdjęcia jakie uwzględniają Zająca pochodzą dopiero z lat 50-tych.

[Eworu]

To jedziemy z Zającem!
Pierwszy prezentowany tu budynek co prawda nie jest prawdpodobnie przedwojenny, aczkolwiek wydaje mi się ciekawy.
Znajduje się pod Kruczkowskiego 38.
Jego fasadę zdobi piękny szczyt oraz grzymsiki. Do tego nadal znajduje się tam stare oznaczenie numeru domu-to ta latartenka pod balkonem

Następny dom to dla mnie wielka zagadka.
Dom ma numer 36. Dolna część jest o wiele młodsza od górnej.
Cegły z dobudowanej części oraz sposób ułożenia przywodzą mi na myśl lata przedwojenne. te z dolnej części wyglądają zupełnie inaczej-są ułożone dokładniej z większą starannością.
Do tego widać iż przebudowywano jeden z otworów okiennych.
Na jednej ze stron znalazłem informacje że budynek pochodzi z okolic 1860(!) roku. Jednak trochę powątpiewam w tą informację i raczej stawiam na początek XX wieku.
Co o tym sądzicie?


Kolejny domek też jest prawdpodobnie przedwojenny, ale takich jak te u nas w Dąbrowie jest masa

[Eworu]

Budynek ten pierwszy raz pojawia się na mapie z 1926 roku. Prawdpodobnie początkowo budynek był parterowy, później dobudowano piętro.
Jego elewację zdobi kilka ciekawych szczegółów. Przede wszystkim są to konsole pod parapetami, liczne grzymsy ,nadproża i pilastry które wyznaczaja klatkę schodową.
Szczególnie warto zwrócić uwagę na skomplikowany wzór ułożony z cegieł tuż pod linią dachu. Od strony podwórka elewacja jest już nieco mniej bogata. Na ostatnim zdjęciu stare komórki.
Budynek jest wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków.

[Eworu]

Ten dom pochodzi z okolic 1900 roku-informacja z pisma Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Nie widać go na mapach z 1926 roku, za to na tej z 1930 już jest. Nie wiem teraz tylko czy kartograf był niedokładny czy może konserwator się pomylił.
W obecnej elewacji widać jedynie pilastry wyznaczające klatkę schodową oraz pozostałości grzymsów wyznaczających kondygnacje.
Pod względem architektonicznym prezentował się o wiele lepiej przed remontem. Wtedy grzymsy miały ciekawe zaokrąglenia-nie były wykonane jak zwykle z cegieł tylko z innego materialu.
Obiekt jest wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków.Stało się to już po remoncie.


Kawałek dalej znajduje się drewniana chałupa o konstrukcji zrębowej(nie pomyliłem się?).
Według mnie jest w całkiem niezłym stanie. Zachowana została również stolarka okienna.
O co chodzi z tymi dziurami wyciętymi w drewnie? Wycinali przeżarte przez szkodniki kawałki?



Następny budynek. Niestety nic o nim nie potrafię powiedzieć.
Tynk dokładnie przykrył ściany i nie da się określić jego wieku. Jednak ma dośc nietypową konstrukcję na PRL dlatego umieszczam go tutaj.

[Eworu]

Daty powstania tego budynku możemy być pewni-jest wypisana na elewacji . Powiem że pierwszy raz spotykam się z takim czymś.
Zazwyczaj jeśli już ktoś umieszcza datę powstania to przymocowuje metalowe cyferki na środku budynku.
W tym przypadku jak widać są one wykonane chyba z gipsu i umieszczone jakby na postumencie.
Ponadto elewację zdobi kilka delikatnych grzymsów


Kolejna drewniana chałupa
Tak jak widac jest o wiele większa i obłożona wapnem.
Warto zwrócić uwagę na całkiem spory komin. Znajduje się na terenie komisu samochodwego, może kiedys zapytam o zgodę na wejście.
Pojawiła się w propozycji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków do Gminnej Ewidencji, niestety nie znalazła się w niej.
Pojawia się na mapie z 1926 roku.


Ten budyneczek znajduje się na samym końcu ulicy Kruczkowskiego.
Nadal posiada starą stolarkę okienną oraz drzwiową.
Jego elewacje zdobią jedynie delikatne fasety pod dachem. Pojawia się na mapie z 1926 roku.

[Eworu]

Dostałem jeszcze od dawnejdabrowy.pl mapę Zająca z 1977 roku.
Do tego nałożyłem stare szyby górnicze z aktualnymi mapami. Wielkość kółek nie ma znaczenia

[Eworu]

Te dwie kamienice zostały wybudowane przez PKP dla pracowników kolei.
Niestety w fasadzie brak ciekawszych elementów-zarówno nadproża jak i klatka schodowa nie zostały wyszczególnione. Powstały na kamiennej podmurówce.
Niestety nie mogę ich znależć na starych mapach. Prawdopodobnie powstały tuż przed wojną.
Obydwa budynki znajdują się w Gminnej Ewidencji Zabytków.

[Eworu]

Kolejne budynki z ulicy Kolejowej.
Ten budynek pojawia się już na mapie z 1926 roku. Prawdpodobnie spełniał funkcję magazynową. Jakiekolwiek ciekawe elementy architektury zostały ukryte pod grubą warstwą farby.

Ten budynek również widać na mapie z 1926 roku i tak jak w przypadku poprzedniego wszystkie detale ukryte zostały pod farbą.
Początkowo w środku znajdowały się pomieszczenia służbowe kolei. W późniejszym okresie w środku znajdowała się kolejowa przychodnia.

Przechodzimy do najciekawszego budynku.
Na mapie z 1883 roku widać na jego miejscu pewne zabudowania. Następnie na mapie z 1926 znika by znów pojawić się na tej z 1933.
Prawdpodobnie najpierw w XIX znajdował się tu drewniany magazyn na podmurówce którego tylko mała część była zrobiona z cegieł i zaznaczona na mapach.
Następnie w latach 20-tych prawdopdoobnie zostały tylko same fundamenty na których wzniesiono znów budynek w latach 30-tych który dotrwał do dziś.
W fasadzie pod warstwą farby widać ozdobne nadproża, pilastry i delikatne grzymsy.

[michart56]

Wycięte dziury w belkach w drewnianym domu to pewnie belki drewniane z innego domu który został rozebrany np. z więżby dachowej z której między innymi zbudowano obecny drewniak.