Dąbrowa Górnicza - budynki, ludzie, ulice

[Eworu]

To by tłumaczyło ich idealnie równe otwory. Pytanie tylko jak stary może być ten dom. Ściany pochodzą z odzysku (a patrząc na kolor całość jest z odzysku) czyli źródło belek musiało być o wiele starsze. A ostatnie drewniane domy stawiano (chyba) przed wojną.

[Eworu]

Sobieskiego 15
Jest to jedna z ładniejszych i ciekawszych kamienic w Dąbrowie Górniczej.
Pierwsze ślady o niej pojawiają się w 1922 roku. Zabudowa z mapy z 1926 roku pokrywa się ze stanem obecnym.
W jej fasadzie od razu zwracają uwagę nadproża nad oknami. Na pierwszym piętrze wystają z fasady budynku, część jest w kształcie półkola, część w kształcie trójkąta.
Na drugim piętrze są już klasyczne, wbudowane w ścianę. Ułożone są niesymetrycznie. Dwoje z nich usunięto aby zrobić miejsce na ślepe balkony.
Kolejnym ciekawym elementem są ozdoby pod parapetami-nie znam fachowej nazwy na ten element. Z prawej strony klatki schodowej wyrzeźbiono je w kształt korony, z prawej pozostawiono puste.
Standardowo klatka schodowa jest wyznaczona pilastrami a parter oddzielony od reszty ozdobnym grzymsem.
Do tego wszystkiego warto jeszcze doliczyć ułożony z cegieł wzór pod linią dachu-fasetę. Część okien nadal jest półokrągła i wpasowuje się w półkoliste otwory.
Od samego początku nie daje mi spokoju fakt iż kamienica jest niesymetryczna-po prawej stronie jest o jedną kolumnę okien więcej.
Od strony podwórka nic nie zachwyca-w zasadzie jest to goła ściana. Jest tu jednak jeden element warty uwagi. Na ścianie budynku znajduje się prawdpodobnie żydowska kuczka!
Podest piętro wyżej jest prawdpopodobnie pozostałością po takiej samej kontrukcji. Jest to jedna z dwóch znanych mi kuczek w Dąbrowie.
Do tego w podwórzu znajduje się jeszcze mała jednopiętrowa kamieniczka niestety bez ciekawszych elementów.

Przejdźmy teraz do historii tego budynku.
Pierwszy ślad pojawia się w 1922 roku. Wtedy to w Książce Adresowo-Reklamowej pod tym numerem zarejestrował się handlarz Jan Grochowski-posiadał w kamienicy Skład Apteczny.
W tej samej książce znajdziemy też wpis o Cukierni Florentyny Tomczyk. Kolejny zakład z tego roku to drukarnia Stanisława Sawięckiego.
W 1930 roku w kamienicy mieścił się Skład Apteczny T. Janickiego(widocznie przejął zakład po Grochowskim) sklep galanteryjny G. Szorhajma oraz I. Ungiera, krawiec W. Pachlewski oraz żelazne wyroby I. Zylberszaca.
W tym samym roku w numerze gazety "Polonia" wspomniany został mieszczący się w budynku Skład Ubrań Gotowych Mordki Lansmana.
W 1934 roku mieścił się tu Skład Ryżu i Cukru. Właścicielem był J. Rozenberg wraz z synami. Prawdpodobnie mieścił się on w niższej kamieniczce w podwórzu.
W ogłoszeniu znalazły się informacje "telefon Nr. 2-93, m. 2-34".
W książce z 1938 roku w kamienicy mieściły się Bławaty Hamburga Henocha.galanteria Bierfrajda M. artykuły kolonialne Rozenberga J. i Synów,. nowoczesna pracownia okryć damskich P. Wielgryna, sklep z meblami Zelcera M. D., i artykuły spożywcze - Sztorehajna Bl.
W latach 50-tych mieścił się tu zakład fotograficzny E. Katolika.
Jego pieczątki możemy znaleźć na wielu fotografiach z tamtego okresu. Z tego też okresu pochodzi najstarsze zdjęcie na której tą kamienicę widać.
Budynek jest wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków.











źródło:dawnadabrowa.pl

[Eworu]

Czas też na ulice! Oczywiście nie mam zamiaru omawaić każdej ulicy po kolei, a jedynie te najciekawsze.
Ulica Kolejowa
1883

1926

1933

1956

2009

Jak widać na mapach z XIX wieku ulica jako ulica nie została jeszcze zaznaczona ale budynki w jej pobliżu, dziś już raczej tylko fundamenty, istnieją nadal.
bardzo ciekawi mnie porównanie mapy z 1926 roku do tej z 1933. Na starszej widać magazyny i budynek kolejowej przychodni któr istnieją do dziś. Za to na nieco młodszej w ich miejscu pojawia się rząd czterech kamienic. Teoretycznie mapa mogłabyć po prostu niedokładna. Też bym tak uważał gdyby nie pewne tajemnicze zdjęcie:

Co o tym myśleć? GDzie mogły znajdowac się te kamienice? Przecież budynki z mapy z 1926 roku nie zostały wyburzone a zdjęcie pochodzi z 1915...

[Eworu]

Znów powracamy na Reden. Budynek ze zdjęć pochodzi z początku XX wieku.
Budynek charakteryzuje się ciekawymi nadprożami ze zwornikiem nad oknami oraz delikatnym, dziś już ledwo widocznym gzymsem pod dachem.
Z przodu na środku umieszczono szczyt na którym dobre oko dostrzeże datę budowy budynku-1908 rok.
Jest ona ukryta za drewnianym elementem konstrukcji dachu który też jest sam w sobie ciekawy. Z boku widać ułożony z cegieł wzór pod dachem.
Budynek jak już wspomniałem został wybudowany w 1908 roku.
Jeśli uznamy iż numery z dawnej nazwy ulicy pokrywają się z obecnymi to dzięki książce z 1930 roku dowiemy się iż w budynku znajdowała się piekarnia i artykuły spożywcze
J. Czerwińskiej W 1938 mieścił się tam zakład fryzjerski Józefa Sauczka.
Budynek wpisano do Gminnej Ewidencji Zabytków.

[Eworu]

Przechodzimy do nieco młodszych kamienic koło dworca PKP. Ich numery to Kościuszki 2A,2C,2D. Kamienica z adresu 2B została wyburzona w po 2009 roku.
Ta kolonia robotnicza powstała na początku XX wieku. Pojawiają się już na mapie z 1926 roku.
Oglądając te budynki warto zwrócić uwagę na kilka elementów.
Przede wszystkim najpiękniejszy jest materiał z którego je wykonano i stopień zachowania. Całe osiedle zostało stworzone z pewnym zamysłem architektonicznym przez co dzisiaj możemy poczuć się tu jak kilkadziesiąt lat temu.
W elewacji uwagę zwracają piękne nadproża nad oknami oraz grzyms oddzielający kondygnacje.
Boczne krawędzie budynków zostały zaznaczone pilastrami. Wyższa część budynku jest zakończona okulusem.
Najbardziej reprezentatywnym elementem są ułożone z cegieł wzory pod linią dachu.
W niektórych mieszkaniach nadal znajdują się półkoliste okna choć większość przeszła na zwyczajne prostokątne zamurowywując powstałe dziury.
Konstrukcja dachu jest drewniana.
Budynki nadal posiadają stare drewniane drzwi. Zachowały się również stare poręcze na klatce schodowej
Zostały wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków

[Karolina Kot]

Ależ mam głupie, przeciwlotnicze natręctwo...
Trzeba się będzie przyjrzeć z bliska, ale kolejne strzałki LSR w Dąbrowie Górniczej byłyby sporym zaskoczeniem.

[Eworu]

Przyglądałem się ścianom dokładnie ( mnie ta choroba już też dopadła ) ale w takim miejscu nie przyszło by mi do głowy by ich szukać.
Jest pewna szansa iż kiedyś tam były ponieważ były to kamienice kolejowe a kolej była na pewno ważna dla Niemców, tak samo jak pracownicy.
Mogę tylko powiedzieć iż w jednej z widocznych komórek znajdowały się niewybuchy z II w.ś. nie wiem czy zostały znalezione gdzieś w pobliżu czy tylko przytaszczone przez mieszkańców

[Eworu]

Kościuszki 5
Budynek ten w pewnej formie pojawia się już na mapie z 1926 roku.
Obecny wygląd to w dużej mierze dzieło wczesnych lat powojennych. Mimo tego jej zaokrąglony róg może być całkiem ciekawy, tak samo jak zaokrąglone balony.
Niestety poza tym brak ciekawszych elementów. Można jedynie zwrócić uwagę na napis nad wejściem który za kilka lat spokojnie znajdzie się w jednym z naszych działów .
W 1930 mieścił się tu Dom komisyjny J. Szczęsnego. W 1938 były tu artykuły kolonialne Chawy Minc. W 1939 mieścił się tam bank Abrama Eisenman-nr telefonu 68287
A dlaczego piszę iż w pewnej formie?
Ponieważ ta kamienica została gruntownie przebudowana po II wojnie światowej.
Jest to prawdopodobnie jedyny budynek z centralnej części Dąbrowy który ucierpiał w wyniku działań wojennych.
W samej końcówce wojny, w 1945 róg tej kamienicy został trafiony radzieckim pociskiem-prawdopodobnie omyłkowo.
Było to jedyne bezpośrednie działanie ostrzału w tej części naszego miasta. Relikty II w.ś można również znaleźć w Strzemieszycach które to odkrył Karolina.

[Karolina Kot]

Bardzo ciekawa informacja!
Mimo takiego poważnego uszczerbku ta kamienica nadal zdradza jednak bardzo czytelne cechy modernizmu.

[Eworu]

Imformacje te dostałem od pewnego pasjonata historii z którym mam nadzieję w przyszłym tyogodniu uda się umówić na dłuższą rozmowę o tej części Dąbrowy Górniczej, począwszy od 1850 roku.
Chwilę już z nim rozmawiałem i szczerze powiem-jeśli tylko wszystkie informacje potwierdzą się to czeka nas mała rewolucja o wyobrażeniu Dąbrowy z XIX wieku.