Strażnicy Czasu

Wobec niemożności wyparcia Prusaków z pozycji w lesie Branka, utraty Vysokova a także z powodu nadciągania kolejnych pruskich oddziałów z samym dowódcą V. Korpusu generałem Steinmetzem, brygady austriackie musiały się około godziny 17 wycofać. Ich odwrót osłaniała artyleria strzelająca z Domkova, dziś nieistniejącej wsi na terenie zajętym obecnie przez jezioro Rozkoš



Dobrze jest, oprócz łażenia po polach i lasach, zaglądać na wiejskie cmentarzyki. Na przykład na ten przy kościele w Vaclavicach. Tych mogił nie ma na żadnej mapie ani nie wspomina o nich żaden przewodnik.

Lewe skrzydło austriackiego VI. Korpusu generała Wilhelma Ramminga tworzyła brygada Waldstattena składająca się z 9. i 79. Pułków Piechoty, 6. Batalionu Strzelców Polowych oraz jednej baterii artylerii. zajmowało ono pozycje po drugiej stronie drogi Nachod - Hradec Kralove, w rejonie Vysokova.
Kiedy już stało się jasne, że bitwa jest przegrana, po godzinie 13. brygada Waldstattena rozpoczęła działania przeciwko pruskiemu prawemu skrzydłu w celu umożliwienia odwrotu pozostałym brygadom.
Ciężki bój trwał aż do wieczora pomimo nadejścia kolejnych pruskich oddziałów. Dopiero kiedy pozostałe brygady odeszły bezpiecznie na nowe pozycje, brygada Waldstattena wycofała się z resztą Korpusu.
Szczególnie zacięty bój rozegrał się na wzgórzu Ovčak, w którym wsławili się ofiarnością żołnierze 6. Batalionu Strzelców Polowych.

27 VI 1906 r. odsłonięto monumentalny pomnik poświęcony żołnierzom 6. Batalionu Feldjegrów wykonany przez Františka Hnátka według projektu praskiego rzeźbiarza Quido Kociana. Przedstawia żołnierza z karabinem na ramieniu patrzącemu w stronę granicy stojącego na głazie w kształcie czaszki.
Monument robi ogromne i głębokie wrażenie.

200 metrów poniżej pomnika, na stoku wzgórza wieczną wartę pełnią polegli żołnierze 6. Batalionu spoczywający w zbiorowej mogile.

Na cmentarzu wojennym na wzgórzu zamkowym w Nachodzie spoczęli żołnierze zmarli z ran i chorób w lazaretach założonych na zamku, zamkowych spichlerzach oraz w innych okolicznych lazaretach, które założyły wojska pruskie po zajęciu Nachodu dla rannych i chorych obu walczących stron.
Wielkie zasługi w tym względzie miał też właściciel nachodskiego zamku książę Wilhelm von Schaumburg-Lippe. Jego staraniem w 1867 roku powstał obecny, przepiękny wystrój, do budowy którego użyto cegieł i kamieni z rozbiórki zamkowych spichrzy. Nekropolię poświęcono 26 czerwca 1870 roku.
Spoczęło tutaj 20 oficerów, znanych z nazwiska oraz około 200 żołnierzy w zbiorowych mogiłach. Pochowano tutaj również wspomnianego wcześniej pułkownika Alfonsa von Wimpffena, który zmarł w lazarecie na zamku na skutek powikłań po amputacji ręki.

Na tym cmentarzu pochowano również jego założyciela, księcia Wilhelma von Schaumburg-Lippe wraz z małżonką Bathildis Amalgunde i synem Franciszkiem Józefem. Na wydzielonej części cmentarza spoczywają inni członkowie rodu.

Przepiękny cmentarz ukryty w cieniu starych drzew robi ogromne wrażenie swoją urodą i nastrojem.

Piękny akcent z Vaclavic. Na skromnym domku nieopodal stacji kolejowej taka oto tabliczka, zapewne wykonana własnym sumptem przez gospodarza. Pamięć jak widać nie umarła. I piękne słowa na niej.

W czasie bitwy pod Nachodem wieś Vysokov znajdowała się na lewym skrzydle austriackiego ugrupowania. W godzinach przedpołudniowych we wsi miały miejsce tylko pojedyncze starcia patroli i wysuniętych oddziałów, w tym czasie najcięższe walki toczyły się pod Vaclavicami. Sytuacja zmieniła się około godziny 14., kiedy to austriackie bataliony, I.batalion z 9. Pułku Piechoty oraz I. i II. z 79 Pułku, wraz z 6. Batalionem Strzelców Polowych zaatakowały północny skraj wsi, wspierane przez artylerię oraz manewr okrążający 11. Pułku Kirasjerów od strony Kramolny.
Początkowo Austriacy posuwali się w kierunku centrum wsi bez większych trudności, jednak po przybyciu ośmiu pruskich półbatalionów z 20. Brygady Piechoty ich natarcie załamało się w ciężkim krzyżowym ogniu i oddziały zmuszone były wycofać się w kierunku zachodnim, ku Czeskiej Skalicy. Austriaccy kirasjerzy w ogóle nie zdążyli wejść do boju, wycofującą się piechotę wspierała tylko bateria artylerii ustawiona u północnego skraju wsi. Artylerzyści walczyli do końca, nie zdążyli wycofać się razem z osłanianą piechotą, na ich stanowiska wpadli pruscy ułani.

Na prawo od neogotyckiej kaplicy widoczna jest dawna gospoda Kosinka, obecnie sklep. Była ona świadkiem starcia w godzinach porannych pruskich dragonów z patrolem 23 austriackich kirasjerów. Mimo pruskiej przewagi liczebnej udało się kirasjerom przebić za cenę 2 zabitych oraz 5 rannych.


Z tyłu za budynkiem, obecnie na terenie prywatnym znajduje się zbiorowa mogiła 47 pruskich żołnierzy oraz austriackiego kapitana Wilhelma Zieglera. Pomnik na mogile w kształcie pruskiego krzyża Landwery został ustawiony staraniem pruskiej księżniczki Viktorii 12 czerwca 1868 roku.

Większość ofiar zaciętych bojów w Vysokovie i jego okolicy spoczęło w jednej wielkiej zbiorowej mogile nieopodal stacji kolejowej. Jest to największa mogiła zbiorowa wojny 1866 roku, spoczywa w niej aż 600 pruskich i austriackich żołnierzy i oficerów.
W roku 1875, kiedy budowano linię kolejową, zapewne ze względów epidemiologicznych mogiły nie ekshumowano i większej części znalazła się pod nasypem kolejowym. Po północnej stronie toru, nieopodal pobliskiego domu stoi kamienny ostrosłup, zaś po południowej trzy pomniki poległych otoczone ogrodzeniem w formie małego cmentarzyka. Pierwszy poświęcono porucznikowi austriackiego 79. Pułku Piechoty, Franzowi von Oppel który poległ w Vysokovie w wieku 27 lat. Drugi należy do porucznika Karla Mayera z tego samego pułku a ufundowany przez matkę. Trzeci natomiast został przeniesiony tutaj sprzed pobliskich domów i poświęcony jest podoficerowi pruskiego 52 Pułku Piechoty Emilowi Neumannowi.

Na nachodskim cmentarzu również spoczęli polegli i zmarli z ran uczestnicy krwawych zmagań 1866 roku, a ich mogiły istnieją do dzisiaj, choć ich odnalezienie między ogromną liczbą grobów cywilnych zabiera sporo czasu.