DAG Fabrik Bromberg – druga co do wielkości pod względem powierzchni fabryka zbrojeniowa koncernu Dynamit Nobel AG w III Rzeszy, istniejąca w latach 1939–1945, zlokalizowana i zamaskowana w Puszczy Bydgoskiej. Zadaniem fabryki była produkcja miotających i kruszących materiałów wybuchowych oraz amunicji. Powierzchnia fabryki wynosiła ok. 23 km². W celach komunikacji wybudowano dziesiątki kilometrów torów kolejowych i bocznic oraz setki kilometrów dróg o nawierzchni z płyt betonowych.Zakład dzielił się na dwie części, oddzielone magistralą węglową Górny Śląsk-Gdynia, do której Niemcy dobudowali drugi tor.
Część zachodnia (niem. DAG Kaltwasser – Zimne Wody, kryptonim „Torf”) – przeznaczony do wytwarzania prochów strzelniczych i ich półproduktów:
NC-Betrieb – produkcja nitrocelulozy;
POL-Betrieb – obróbka końcowa prochów bezdymnych – strzelniczych i artyleryjskich z placem prób balistycznych, gdzie testowano każdą partię wyprodukowanych materiałów wybuchowych;
NGL-Betrieb – produkcja nitrogliceryny, a po zmieszaniu z nitrocelulozą i osuszeniu – ciasta prochowego;
Część wschodnia (niem. DAG Brahnau – Łęgnowo, kryptonim „Kohle” – węgiel) – przeznaczony do wytwarzania kruszących materiałów wybuchowych i napełniania nimi pocisków, min i bomb:
TRI-Betrieb – produkcja nitrozwiązków, trotylu;
DI-B-Betrieb – produkcja dinitrobenzenu, wykorzystywanego m.in. w pociskach V1 wraz z niewielkim poligonem do odstrzałów kruszących materiałów wybuchowych;
Füllstelle – elaboracja amunicji, m.in. bomb lotniczych, pocisków artyleryjskich, min lądowych, ładunków saperskich, amunicji małokalibrowej.Dwa główne obszary (Kaltwasser i Brahnau) powiązane były ze sobą tylko jedną drogą, która przebiegała wiaduktem ponad magistralą węglową w pobliżu stacji Bydgoszcz Żółwin. Największą powierzchnię zajmowały wydziały: POL-Betrieb oraz TRI DI-B Betrieb. W centralnej (ul. Kliniczna) i północnej części obszaru znajdowały się osiedla mieszkaniowe dla kadry kierowniczej (m.in. zachowane do dzisiaj tzw. os. Awaryjne przy ul. Świetlicowej) oraz strefa obozów barakowych dla pracowników przymusowych (m.in. przy ul. Szpitalnej, Hutniczej).Budowę fabryki rozpoczęto krótko po zajęciu Bydgoszczy przez wojska niemieckie w 1939 roku.Kompleksowy program budowy obejmował budynki produkcyjne, magazynowe i warsztatowe, schrony, laboratoria, budynki straży pożarnej, ambulatoria, obiekty administracyjne i socjalne, kordegardy, budynki nadzoru, osiedla mieszkalne dla kadry kierowniczej oraz obozy baraków dla robotników przymusowych. Całość inwestycji posiadała uzbrojenie podziemne oraz napowietrzne. W skład uzbrojenia podziemnego wchodziły sieci: wody przemysłowej, pitnej (25 studni głębinowych), trzech rodzajów kanalizacji (kwaśnej, poprodukcyjnej i obojętnej), kabli wysokiego i niskiego napięcia, sieci telefonicznych i sygnalizacji alarmowej. Linie rurociągów napowietrznych obejmowały: rozprowadzanie pary, kondensatu i wody gorącej, sprężonego powietrza, stężonych kwasów nieorganicznych oraz węglowodorów poddawanych obróbce chemicznej. Będąc w Bydgoszczy jedynie dwa dni, jeden z nich zagospodarowałem na zwiedzanie właśnie tego obiektu. Niestety nie załapałem się na zwiedzanie trasy "ekstremalnej" z przewodnikiem i pozostała mi jedynie podstawowa trasa turystyczna, a z kolei brak czasu nie pozwolił mi pomyszkować po terenie zakazanym. Droga prowadząca do zakładu co krok odsłania elementy dawnej infrastruktury, a zbaczając nieco w bok napotykamy pierwsze obiekty magazynowe i produkcyjne.
Posty: 6492
Rejestracja: poniedziałek 22 lip 2019, 10:17
Rejestracja: poniedziałek 22 lip 2019, 10:17
Lokalizacja: Stratford - upon - Avon - Anglia
