Wałbrzych - cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej

[Karolina Kot]

W Wałbrzyskiej dzielnicy Gaj, przy ulicy Stanisława Moniuszki, w lesie, nieopodal zabudowań opuszczonego szpitala, znajduje się wojenny cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej.
Został założony w maju 1945 roku.
Jest to obiekt zbiorczy. Łącznie spoczęło w tym miejscu 534 osób, zarówno żołnierzy (przede wszystkim zmarłych w pobliskim lazarecie, do którego zwożono rannych m.in. spod Wrocławia), jak również jeńców wojennych i osób cywilnych, a także szczątki żołnierskie, ekshumowane z mniejszych mogił w okolicznych miejscowościach (np. Kłodzko, Dzierżoniów).
Znana jest tożsamość ponad 400 pochowanych tu ludzi.

Cmentarz jest zadbany, w roku 2013 został poddany pracom renowacyjnym. Na jego terenie znajduje się łącznie 237 mogił (224 indywidualne oraz 13 grobów masowych). Centralnym punktem nekropolii jest strzelisty obelisk z gwiazdą.
Całość jest ogrodzona i monitorowana, a swoistym drogowskazem, dzięki któremu nie sposób przeoczyć zjazdu z głównej drogi, jest pochodząca z roku 1976 betonowa rzeźba żołnierza, autorstwa Ryszarda Waldemara Zamorskiego.

Zdjęcia wykonałam w sierpniu 2019 roku.
Lokalizacja

[Karolina Kot]

Marzec 2022 roku:

[smar]

Szczerze mówiąc - dla mnie nonsens... Nie wiem o co chodziło twórcy tej inscenizacji. W "radzieckiej" armii walczyli również Ukraińcy (pamiętacie wypowiedź Schetyny że to Ukraińcy wyzwalali Oświęcim? [chodziło mu zapewne o to że Oświęcim wyzwolili żołnierze Pierwszego Frontu Ukraińskiego]). Oczywiście byli i tacy Ukraińcy co walczyli w 14 Dywizji Grenadierów SS (14 Dywizja Waffen SS-Galizien). Jak również ci co walczyli w oddziałach Stepana Bandery czy Andrieja Własowa... Co w ogóle mają wspólnego żołnierze polegli 77 lat temu ze współczesnymi tragicznymi wydarzeniami?

[Karolina Kot]

Najlepsze komentarze pisane są życiem: Pamięć

[Karolina Kot]

No i już po pomniku.

W Wałbrzychu nie ma już pomnika poświęconego żołnierzom Armii Radzieckiej, którzy polegli w II wojnie światowej.

– Po uzyskaniu opinii Instytutu Pamięci Narodowej oraz Wojewody (potwierdzonej decyzją administracyjną) wydałem polecenie niezwłocznego rozebrania pomnika Żołnierza Armii Czerwonej w dzielnicy Gaj. Polecenie to zostało wykonane. Pomnik został zutylizowany – mówi Roman Szełemej, prezydent Wałbrzycha.

Pomnik stał od lat 70. XX wieku przy skrzyżowaniu ul. Moniuszki z ul. Czajkowskiego, prowadzącą w stronę cmentarza żołnierzy Armii Radzieckiej poległych w II wojnie światowej na Dolnym Śląsku.
Od momentu agresji Rosji na Ukrainę wielu wałbrzyszan zaczęło domagać się jego usunięcia. Były protesty, happeningi. Między innymi pomnik oblano czerwoną farbą, zawieszano też na nim ukraińską flagę.

– Po pierwsze chcemy zrobić wszystko, żeby usunąć tę hańbiącą figurę z przestrzeni miejskiej Wałbrzycha – mówił podczas happeningu Cezary Kuriata wałbrzyski radny z Prawa i Sprawiedliwości.

Dodawał, że jest to też protest przeciwko wojnie w Ukrainie i rosyjskiej agresji. Wyjaśniał, że organizatorem happeningu są środowiska patriotyczne z Wałbrzycha, między innymi Solidarna Polska i PiS.
Pomnik 1 września 2022 roku został usunięty.

Źródło

[Janekc01]

Ten cmentarz jest bardzo ciekawym cmentarzem, dlatego, że wiele z wymienionych na tabliczkach osób (łącznie z Bohaterem Związku Radzieckiego kapitanem Czajkowskim) nie leżą w Wałbrzychu. Praktycznie każda osoba z datą zgonu wcześniejszą niż 7 maja 1945 (nie licząc około 80 jeńców wojennych) to błędna identyfikacja dokonana w PRL. W tamtych czasach nie zwracano uwagi na tak istotne fakty jak data, miejsce służby a nawet miejsce zgonu żołnierza. Przykładem, może być tu kapitan Czajkowski. Uznano w latach 60-tych, że zginął 15 lutego 1945 w Dzierżoniowie (czyli Reichenbach). Tyle, że Dzierżoniów został bez szczególnych walk zajęty przez żołnierzy 1 Frontu Ukraińskiego 7/8 maja 1945 roku. Kapitan Czajkowski walczył w 1 Froncie Białoruskim, który nigdy nie przechodził przez miejscowości znajdujące się w obecnej południowej Polsce. Więc jaka jest prawda? Kapitan Czajkowski faktycznie zginął w Reichenbach, jednak nie było to Reichenbach im Eulengebirge (Dzierżoniów) tylko Reichenbach Kreis Arnswalde (Radaczewo powiat Choszczno) i spoczywa na cmentarzu żołnierzy radzieckich w Choszcznie w województwie zachodniopomorskim.

Faktycznie na tym cmentarzu spoczywa około 80 jeńców wojennych zmarłych z różnych powodów w czasie niezwykle ciężkiej pracy w czasie wojny, 33 osoby cywilne (w tym dużo dzieci i kilku cywilnych pracowników wojskowych), którzy zmarli po wojnie z różnych przyczyn. Jest też około 10 żołnierzy poległych w dniach 7-9 maja 1945 podczas zajmowania powiatu wałbrzyskiego oraz dzierżoniowskiego. Cała reszta leżących tam osób to żołnierze, którzy zmarli i zginęli po wojnie (lata 1945-1948) w różnych okolicznościach podczas odbywania służby wojskowej na terenie powiatu wałbrzyskiego, kłodzkiego oraz dzierżoniowskiego.

Z dokumentów dowiemy się, że od początku na cmentarzu było pochowanych około 230-240 osób.
W II połowie lat 40 przeprowadzono tu ekshumację około 20 osób z mogił pojedynczych i zbiorowych w okolicach Wałbrzycha (np. Dziećmorowice, Boguszów)
Jesienią 1948 roku na cmentarz ekshumowano 77 radzieckich jeńców wojennych z cmentarza żydowskiego w Wałbrzychu.
W listopadzie 1952 w ramach programu szerokiego ekshumacyjnego na ten cmentarz przeniesiono 5 osób z Sokołowska, 1 z Polanicy-Zdroju, 19 z Tłumaczowa, 85 z Kłodzka oraz 86 z Dzierżoniowa. Niestety przez bałagan i masę PRL-owskich błędów pojawiła się legenda, że na ten cmentarz ekshumowano żołnierzy poległych pod Wrocławiem i Jordanowem. Prawda jest taka, że mimo iż tabliczki na cmentarzu mówią co innego, to nigdy na ten cmentarz nie odbyła się żadna ekshumacja żołnierzy z terenu powiatu wrocławskiego. Żołnierze polegli m.in. pod Jordanowem i Sobótką byli ekshumowani na cmentarz żołnierzy radzieckich w Oławie.