Zaskoczył mnie ten cmentarzyk, wyjątkowo zresztą uroczy i w dodatku upiększony całkiem ładnym pomnikiem, przeniesionym na teren nekropolii z Placu Niepodległości.
Zanim wybrałam się do Jeleniej Góry poczytałam nieco o historii tego miasta. Wiedziałam, że aż do końca II Wojny Światowej nie było tu praktycznie żadnych walk. Skąd wiec te groby?
Czyżby znajdował się tu lazaret dla rannych i chorych żołnierzy? A może przeniesiono tu ekshumowane z przypadkowych mogił szczątki?
Szukając odpowiedzi natrafiłam na ciekawy artykuł:
"Wielka chwała bohaterom poległym w walkach o wolność i niezależność radzieckiej Ojczyzny 1941 - 1945" – głosi napis na głównej tablicy, pod którą stoi przeniesiony tu w 1993 roku Pomnik Chwały Żołnierza Radzieckiego (przez ponad trzy dziesięciolecia stał na dawnym placu Bieruta, dziś Niepodległości). Te daty są w wyraźnej sprzeczności z datami śmierci poszczególnych czerwonoarmistów uwiecznionych na skromnych mogiłach.
Tylko na części z nich widnieje rok 1945. Wiele z tych właśnie grobów kryje szczątki nieznanych żołnierzy. Pozostali odeszli później: jeśli w 1945 roku, to po zakończeniu działań wojennych. Dymitr Dymitrijewicz Zajcev, najwyższy rangą spoczywający tu oficer, zmarł w roku 1947 przeżywszy 55 lat. To na jego mogile wyryto wzruszający napis: „Śpij spokojnie drogi mężu. Od kochającej ciebie żony”.
Ludzie, którzy spoczęli w tej kwaterze, odeszli bardzo młodo. W większości mieli około dwudziestu lat. Jak wspomniano, nazwiska wielu nie są znane. Na niektórych mogiłach podano nieco więcej informacji. „Poległ przy wypełnianiu żołnierskiego obowiązku: 27 6 1945 roku” – przeczytamy na mogile Azizova Czempuskiego, który przeżył zaledwie 19 lat! Gleba Parionova Sergiejevicza (urodzony w 1917 roku, poległ 27 VII 1945 roku) wspominają brat i przyjaciele. Wśród pochowanych w tym miejscu jest jedna kobieta: Jekaterina Zajkina (1926 – 8 I 1946).
Nie wiadomo, w jaki sposób ci żołnierze odeszli. Przez lata powstały różne hipotezy, mniej lub bardziej sensacyjne. Część z nich mogła zginąć od kul podczas potyczek zbrojnych, do których dochodziło na ziemiach odzyskanych, gdzie Armia Czerwona sprawowała nadzór przez kilka powojennych miesięcy. Mówiono, że żołnierze ci ulegli zbiorowemu zatruciu alkoholem metylowym (to wykluczają rozmaite daty śmierci). Przypuszczano, że – być może – są to ofiary karnej kampanii, zabici przez rozstrzelanie. W końcu uważano za prawdopodobne przywiezienie niektórych ciał z pól bitewnych z frontu, który – wprawdzie Jelenią Górę ominął – ale przechodził niedaleko stąd. Jak było naprawdę?
Dziś tego nie sposób ustalić. Jakiekolwiek archiwa, jeśli są, zachowały się tylko w rosyjskich zbiorach. W jeleniogórskim Archiwum Państwowym nie ma na ten temat żadnych dokumentów. Jeleniogórzanie – mimo ideologicznych zgrzytów i zaszłości sprzed lat – szanują pamięć poległych Rosjan, którzy spoczęli na naszym cmentarzu. Co roku we Wszystkich Świętych płoną tu setki zniczy. Dziś i jutro będzie podobnie.
Źródło
Lokalizacja
Moje zdjęcia powstały w czerwcu 2020 roku, podczas burzy.
