Strażnicy Czasu

Na północnych obrzeżach Gdowa podczas badań archeologicznych odkryto relikt budynku mieszkalnego z epoki neolitu. Budowniczowie tzw.: długiego domu należeli do społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej i byli pierwszymi rolnikami i hodowcami na ziemiach polskich.

Przedstawiciele tej kultury wywędrowali z dorzecza środkowego Dunaju, szybko rozprzestrzenili w Środkowej Europie, a ok. 5,5 tysiąca lat p.n.e przybyli na teren Małopolski. Trudnili się przede wszystkim uprawą roli, więc żyzne gleby były najważniejszym kryterium w wyborze miejsce zasiedlenia. Zakładali osady przede wszystkim w dolinie górnej Wisły, część zdecydowała się zapuścić bardziej na południe w rejon pogórza. Tworzyły je 2-3 domostwa usytuowane na osi północ-południe, dużych rozmiarów – długości od 11 do nawet 40 m, skąd nazwa długie domy. Miały one konstrukcję słupową, co oznacza, że na kilku rzędach pali drewnianych wbitych w ziemię wspierał się dwuspadowy dach. Słupy wewnętrzne ustawione w trzech rzędach były masywne i głęboko wbite, natomiast zewnętrzne stanowiące szkielet ścian były delikatniejsze. Do czasów współczesnych zachowują się jedynie jamy po słupach, ale archeolodzy z ich układu są w stanie odtworzyć plan domu. Przestrzeń pomiędzy słupami w ścianach wypełniana była plecionką z gałęzi i następnie oblepiona gliną. Przypuszcza się, że budynki podzielone były na trzy części: strefę mieszkalną z paleniskiem, część północną być może przeznaczoną dla zwierząt oraz południowa będącą spichrzem. Na naszym stanowisku oprócz fragmentu długiego domu odkryliśmy jamy o różnej funkcji. Wzdłuż budynku ciągnęła się podłużna jama, z której wydobyliśmy kilkadziesiąt fragmentów naczyń i narzędzia krzemienne. W pewnym oddaleniu od budynku znajdowała się jama zasobowa służąca niegdyś do przechowywania zapasów.

Ludzie, którzy założyli najprawdopodobniej najstarszą osadę w Gdowie i zbudowali długie na kilkadziesiąt metrów domy dysponowali narzędziami wykonanymi z kamienia np. siekierami i ciosłami, krzemienia i drewna. Domy te były w stanie przetrwać od 25 do 50 lat. Ludzie ci wykonywali naczynia gliniane głównie o kulistym kształcie, zdobione rytymi dekoracjami. Hodowali owce i kozy, a znajdowane na osadach naczynia sitowate świadczą o początkach mleczarstwa na naszych ziemiach. Przede wszystkim jednak zajmowali się uprawa roli głównie pszenicy i jęczmienia, a wszystko to za pomocą prymitywnych z naszego punktu widzenia narzędzi.

Ilustracje rekonstrukcji i przykładowy plan domu pochodzą z książki A. Czekaj-Zastawany, naczynie z badań Pracowni na stanowisku w Biskupicach (sytuacja analogiczna – długi dom), zdjęcia z Gdowa.