Świerklaniec - Stary Zamek

Postautor: **Karolina Kot** » środa 22 lut 2017, 21:51

Temat pozwolę sobie zamieścić w dziale poświęconym archeologii, gdyż z murowanej fortyfikacji pozostało tak niewiele, że obecnie przypomina ona sobą raczej grodzisko, niż zamek.

W Świerklańcu, na skraju dobrze znanego turystom parku, tuż przy ulicy Parkowej, znajdują się pozostałości po starym zamku. Został on założony w średniowieczu, na tzw. surowym korzeniu (co oznacza, że wcześniej nie było tam innej budowli obronnej), na otoczonej wodą wyspie. W XIII wieku jego właścicielem był książę piastowski Kazimierz II, a po nim jego syn Władysław. W 1369 roku zamek świerklaniecki otrzymał w spadku książę Konrad II Oleśnicki.
Początkowo budowla w większej części była wykonana z drewna dębowego, a murowane były jedynie eliptyczny mur obwodowy oraz piwnice (obiekt miał kształt wydłużonego owalu, przypominał pod tym względem kształtem inne zachowane do dziś zamki piastowskie). Warownia posiadała zwodzony most, a fosę zaopatrzono w drewniano - ziemne umocnienia, nie zachowane do dziś.
Fosę, zasilaną doprowadzanymi kanałem wodami pobliskiej Brynicy, dodatkowo ufortyfikowano sterczącą z dna palisadą z ostro zakończonych pali.

Na początku XVI wieku kolejny właściciel warowni, książę opolski Jan II Dobry przebudował ją, zastępując pierścień wału ceglanym murem obwodowym. Po bezpotomnej śmierci Jana zamek przejął margrabia brandenburski Jerzy Hohenzollern, a w roku 1618 posiadłość przeszła na własność rodziny Henckel von Donnersmarck, która zarządzała nim do czasów II Wojny Światowej, przeprowadzając liczne modernizacje, remonty i przebudowy. Najbardziej zakrojona z nich, mająca miejsce w połowie XIX wieku, nadała murom obiektu styl neogotyku angielskiego. W efekcie dawny piastowski zamek, zwany "Kamiennym Domem", zaczął przypominać raczej luksusową rezydencję pałacową, niż wiekową warownię obronną.
Niezależnie od tego rodzina Donnersmarck wybudowała w głębi parku drugi, o wiele bardziej znany i reprezentacyjny pałac, zwany "Małym Wersalem", także już nieistniejący.

Niestety, II Wojna Światowa przyniosła kres świetności Świerklańca. Zamek został zniszczony - prawdopodobnie przez Rosjan - w 1945 roku. Opuszczony, porzucony i znienawidzony jako "mienie poniemieckie" ulegał z roku na rok dalszej destrukcji. Wrogiego nastawienia do ruin nie zmieniły nawet ekspertyzy archeologiczne, wyraźnie wskazujące na celowość zachowania bezcennych, gotyckich fragmentów dawnego zamku piastowskiego.
Ostatecznie pozostałości murów wysadzono w powietrze we wrześniu 1962 roku, pomimo sprzeciwów Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz istniejących planów odbudowy obiektu.
Do dziś zachowały się doskonale czytelne relikty pochodzącej z okresu średniowiecza, wypełnionej wodą fosy, obu mostów zamkowych oraz fragmenty murów, w tym tych średniowiecznych.

Źródło informacji: Jarosław Aleksander Krawczyk i Arkadiusz Kuzio - Podrucki "Śląskie Zamki i Pałace Donnersmarcków"
Lokalizacja
Zdjęcia wykonałam w lutym 2017 roku.

Postautor: **Karolina Kot** » środa 22 lut 2017, 22:09

Poza okresem wegetacyjnym na terenie dawnej wyspy zamkowej można nadal bez trudu odszukać zachowane do dziś fragmenty budowli. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują masywne, kamienne mury pochodzące z najstarszej części zamku.

Jak wyglądał dawnej ten bardzo interesujący obiekt można zobaczyć na zdjęciach umieszczonych na tablicy informacyjnej, znajdującej się nieopodal drugiego z mostów.

Postautor: **Karolina Kot** » środa 22 lut 2017, 22:24

Zdjęcia wykonane z lotu ptaka ukazują ogrom założenia zamkowego oraz doskonale zachowaną fosę.
A tu mamy nasz zamek zobrazowany na LIDARze.

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 03 mar 2017, 20:40

Tuż przy zabudowaniach zamku, na otoczonej fosą wyspie, istniał niegdyś jeszcze jeden obiekt - rodowe mauzoleum rodziny Henckel von Donnersmarck. Do dziś zachowały się fundamenty tego grobowca. W tym miejscu spoczęła pierwsza żona hrabiego Guido, o 11 lat starsza od hrabiego Blanka de Paiva.
Prawdopodobnie zginęła ona tragicznie, zaczepiając głową lub szalem o wystające gałęzie drzew podczas konnej przejażdżki po parku (jako oficjalną przyczynę zgonu podano jednak zawał serca - Blanka w chwili śmierci miała 65 lat). Jej zmumifikowane zwłoki sprofanowano w 1945 roku.
Sam Guido wraz z drugą żoną, Kathariną Fürstin Henckel von Donnersmarck, zostali pochowani w kaplicy grobowej obok kościoła pw. Dobrego Pasterza, znajdującego się na terenie świerklanieckiego parku.
Ich doczesnym szczątkom także, niestety, nie dane było spoczywać w spokoju.

Istnieją przypuszczenia, że po dokonanej po wojnie profanacji ktoś pozbierał hrabiowskie kości i pochował nieopodal, na małym cmentarzyku ewangelickim. Czy tak było w istocie nie dowiemy się już prawdopodobnie nigdy.

Lokalizacja mauzoleum

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 01 mar 2019, 21:05

I jeszcze taka ciekawostka: do dziś zachowała się pochodząca z roku 1876 ozdobna brama i fragment ogrodzenia nieistniejącego założenia pałacowego w Świerklańcu. Co prawda obiekt ten związany był raczej z Małym Wersalem, czyli nieistniejącym pałacem, niż ze starym zamkiem, jednak chyba warto o nim w tym temacie wspomnieć.
Zespół bramny, wykonany według projektu Hectora Lefuela, decyzją ówczesnych władz rozebrano i w roku 1958 przeniesiono do Chorzowa, do Ogrodu Zoologicznego, gdzie znajduje się do dziś.