Znalazłem trochę więcej informacji o nakielskich wapiennikach.
Okazuje się, że w pobliżu dworca istniało wcześniej więcej wapienników, więc być może dodana przeze mnie fotografia przedstawia właśnie któreś z nich?
Odnośnie tradycji wypalania wapna w Nakle Śląskim - uważa się że właśnie w tej miejscowości powstały pierwsze wapienniki w powiecie tarnogórskim. Powiązanie tej wsi z przemysłem wapienniczym potwierdza m.in. urbarz nakielski z 1785 r., w którym spisano następujący nakaz: „W zimie kmiecie winni pracować w pańskich wapiennikach i kamieniołomach”.
Wracając jednak do wapienników ze zdjęć Szkieletka - zostały one wzniesione z inicjatywy hrabiego von Donnersmarcka. Od nich wzięła się też nazwa tutejszego przysiółku – Wapienniki Śląskie. W 1886 r. działało tutaj aż 10 pieców do wypalania wapna, w których zatrudnionych było 175 pracowników. Ich właścicielami byli m.in. hrabia Hugo Henckel von Donnersmarck (4 piece), hrabia Kosicki z Koszęcina (2 piece) oraz spółka akcyjna „Weber-Górka” ze Strzybnicy (2 piece).
Szukałem ich lokalizacji, ale na większości map (tak jak i na załączonej z 1913 r.) zaznaczone są tylko 3 wapienniki przy torach kolejowych. Za to można zauważyć widniejącą tu nazwę
Koschützki’sches Kalkwerk (wytwórnia wapna Kosickiego(?)).
- (Brązowym kolorem zaznaczone są złoża rud żelaza)
- Topographische Erzkarte 125 000 - Tarnowitz (Messtischblatt).jpg (116 KiB) Przejrzano 19953 razy
W 1913 roku, z powodu słabego zbytu wapna, następuje wygaszenie kilku pieców. Następnie w roku 1924, na terenie Nakła działa już tylko jedno przedsiębiorstwo –
The Henckel von Donnersmarck - Beuthen Estates Ltd., które użytkuje 7 pieców. Wielkość produkcji z wapienników ulegała stałym wahaniom i uzależniona była od zapotrzebowania rynku. I tak w roku 1926 odnotowano najgorsze wyniki , natomiast w 1929 r. najlepsze – osiągając wydobycie na poziomie 30 485 t wapienia oraz uzyskując w sumie 17 514 t wapna o wartości 504 234 zł.
Po wojnie, w 1945 roku bezpańskie wapienniki przejęło przedsiębiorstwo państwowe, które rok później przyjęło nazwę
Zakłady Dolomitołomów i Wapienników z siedzibą w Tarnowskich Górach i wchodziło w skład Zjednoczonych kopalń Rudy Żelaznej i Topników w Częstochowie. Wytwarzano wtedy wapno budowlane, a potrzebny do produkcji wapień pozyskiwano w kamieniołomie koło zakładu. W 1951 r. wapienniki się usamodzielniły i przyjęły nazwę:
Nakielskie Zakłady Wapiennicze. Zaledwie 8 lat później piece zostały przejęte przez
Tarnogórskie Zakłady Dolomitowe, które przeprowadziły ich przebudowę i dostosowały do prażenia dolomitu na potrzeby hutnictwa żelaza. Był to ponoć pierwszy tego typu zabieg w Polsce. Niektóre
źródła podają jednak, że konkretnie nasze 3 wapienniki spod dworca, z rokiem 1959 zaprzestały swojej działalności i nie były więcej uruchamiane. Wytwarzany w zakładzie dolomit prażony używany był jako topnik w procesach wielkopiecowych. Surowiec do jego produkcji dostarczany był kolejką wąskotorową z
kamieniołomu w Bobrownikach oraz koleją z Górażdży koło Opola.
Później przedsiębiorstwo to zmieniło nazwę na
Górnicze Zakłady Dolomitowe w Bytomiu i wytwarzało dolomit prażony aż do 31 marca 1981 r. Z czasem, piece przystosowano także do wytwarzania nawozów Mg-Ca-O z odpadów dolomitowych dla potrzeb rolnictwa. 30 czerwca 1986 r. prażalnia dolomitu zakończyła działalność i wygaszono piece, lecz nadal kontynuowano wytwarzanie nawozów sztucznych.
Z początkiem 1990 roku cały zakład przeróbki dolomitu przejęła spółka „Dolnak”, która rozpoczęła produkcję nawozów rolniczych na pola i dla działkowiczów - w małych opakowaniach pod nazwą "Dolovit". Zakład posiadał 3 piece, a 4 pozostałe zostały rozebrane w 1990 roku, ponieważ groziły zawaleniem. W roku 2003 zakład „Dolnak” został zamknięty.
Na koniec kilka zdjęć zakładu z książki pt. „Skała życia…”:
- ... a za nimi widać także 4 wapienniki, które wyburzono w 1990 r.
- 1.jpg (66.36 KiB) Przejrzano 19953 razy
- 2.jpg (87.12 KiB) Przejrzano 19953 razy
- 3.jpg (68.83 KiB) Przejrzano 19953 razy
- 4.jpg (102.5 KiB) Przejrzano 19953 razy
Źródła:
- Wroński M. (red.), 1990: „Skała życia” – Monografia Górniczych Zakładów Dolomitowych w Bytomiu.
- Kronika Nakła Śląskiego