Strażnicy Czasu

W Piotrkowie Trybunalskim, u zbiegu ulic Wojska Polskiego i Jerozolimskiej, zachowała się prawdziwa perełka - budynek dawnej synagogi, będący jednym z najlepiej zachowanych obiektów tego typu w Polsce.
Wzniesiono ją według projektu żydowskiego architekta, Dawida Friedlandera, w latach 1791-1793 na miejscu starszej bóżnicy, spalonej w 1740 roku przez uczniów szkół jezuickich i pijarskich podczas zamieszek antyżydowskich.
Obiekt przebudowano i odnowiono w roku 1854 i 1868, nadając mu styl mauretański, dobudowując babińce oraz wysuwając w stronę ulicy elewację zachodnią.
Budynek synagogi przetrwał II Wojnę Światową, jednak jej wnętrze zostało zdewastowane przez Niemców.
Stało się to w dniu 21 września, dwa dni przed świętem Jom Kipur. Okupanci wtargnęli wówczas do świątyni, demolując wyposażenie i profanując zwoje Tory. Część z nich zostało podartych, po czym wyrzucono je na podwórze. Wiele świętych tekstów ocalało dzięki ofiarności miejscowych Żydów, którzy na polecenie rabina Mosze Chaim Laua potajemnie ukryli zwoje w grobowcach cadyków na tzw. nowym cmentarzu żydowskim.
W sprofanowanych pomieszczeniach Niemcy przetrzymywali polskich jeńców, a następnie urządzili w nich więzienie dla Żydów wyłapywanych na ulicach.

Po wojnie o możliwość wykorzystywania dawnej modlitewni zabiegało kilka instytucji, w tym Kongregacja Wyznania Mojżeszowego. We wnętrzu przejściowo funkcjonowała sala sportowa klubu "Unia", następnie miała tu swoją siedzibę Spółdzielnia Pracy Ozdób Choinkowych „Szkło”.
Ostatecznie, po gruntownym remoncie, w latach 60. XX wieku znalazła tu swoją siedzibę Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Próchnika.

Zdjęcia wykonałam w czerwcu 2017 roku.
Lokalizacja

W godzinach otwarcia biblioteki można bez problemu zajrzeć do wnętrza zabytku i obejrzeć hol z oryginalną stolarką, schody na babiniec, główną salę modlitewną, w której znajduje się dziś czytelnia oraz miejsce po Aron ha-kodesz widoczne w wypożyczalni. Według zachowanych przekazów szafa ołtarzowa wykonana była z gruszy, a po jej obu stronach umieszczono figury lwów stojących na tylnych nogach i podtrzymujących koronę.
Ściany zdobiły polichromie autorstwa Dawida Goldsteina z Grocholic (dziś to dzielnica Bełchatowa) oraz Dawida Friedlandera. Przedstawiały one m.in. znaki zodiaku.
Niestety, żaden z malunków nie zachował się do dziś.

Na zachodniej elewacji zabytku, obok wejścia, znajduje się tablica pamiątkowa z inskrypcjami w językach polskim, hebrajskim, jidysz oraz angielskim: „W tym budynku mieściła się kiedyś Wielka Synagoga. Ta tablica poświęcona jest pamięci Żydów piotrkowskich zamordowanych przez okupantów hitlerowskich w latach 1939-1945”.
Od wschodu do dawnej synagogi przylega skwer, będący starym cmentarzem żydowskim (upamiętnionym obeliskiem), a od północy z obiektem sąsiaduje Mała Synagoga, dziś zajmowana przez filię biblioteki ze zbiorami przeznaczonymi dla dzieci.

Zdjęcia wnętrza powstały w lipcu 2017 roku.

Kilka zdjęć z Wielkiej Synagogi: