Strażnicy Czasu

Jadąc drogą krajową numer 7 z Krakowa do Warszawy mijamy po drodze Wodzisław. Najpierw dostrzegamy budynek nowoczesnego hotelu, z daleka wyglądającego jak zamczysko, chwilę później jezdnia niemal ociera się o ogrodzenie zdewastowanego cmentarza żydowskiego. W dole widać miasto: w oczy rzuca się przede wszystkim kościół pod wezwaniem Świętego Marcina, a niedaleko za nim wzrok przyciągają potężne mury pozbawione dachu. To właśnie wodzisławska synagoga.

Wpisana do rejestru zabytków bożnica jest co prawa zrujnowana, ale za to bardzo stara. Wzniesiono ją prawdopodobnie na początku XVII wieku, poddając późniejszym przebudowom.
Orientowany obiekt, założony na planie wydłużonego czworoboku, zaopatrzony jest w potężne przypory. Główne wejście znajduje się od zachodu, a ściana wschodnia kryje we wnętrzu wnękę na aron ha-kodesz. Ponad przedsionkiem umieszczono przeznaczony dla kobiet babiniec, którego relikty możemy wypatrzeć także i dziś.

Modlitwenia funkcjonowała do czasów II Wojny Światowej, będąc, obok kościoła, jednym z najważniejszych budynków w miasteczku.
Synagoga przetrwała okupację, jednak jej wyposażenie zostało całkowicie zniszczone przez Niemców. Po roku 1945 w zdewastowanym wnętrzu urządzono magazyn zboża. W latach 70. XX wieku planowano co prawda podjąć się remontów i przekształcić całość w Gminny Ośrodek Kultury, ale ostatecznie nic z tych obiecujących planów nie wyszło.
Niestety, w roku 1987, podczas silnej wichury, został zerwany dach obiektu. Od tamtej pory nieremontowane, niczym nie zabezpieczone ściany wodzisławskiej bóżnicy niszczeją coraz bardziej z roku na rok i nic nie wskazuje na to, by ten niepokojący stan miał się zmienić.

Świątynię znajdziemy na placu mieszczącym się pomiędzy ulicami Okopową, a Ariańską.
Lokalizacja
Zdjęcia wykonałam w październiku 2017 roku.
Fotografie archiwalne pochodzą z serwisu Fotopolska i strony Urzędu Gminy Wodzisław.

We wnętrzu synagogi nie zachowało się wiele, uważny obserwator dostrzeże jednak nadal czytelne zarysy babińca oraz wnękę we wschodniej ścianie, w której mieścił się aron ha-kodesz. Na ścianach brak jest jakichkolwiek malunków, tynk w większości odpadł, ale miejscami przebija kolor błękitny. Być może tak właśnie pomalowana była sala modlitewna, kto wie? Wygląda też na to, że pierwotnie okna bóżnicy były większe.
Niektórzy badacze uważają, że budynek synagogi pierwotnie powstał jako zbór ariański, nie udało się jednak ostatecznie potwierdzić tej tezy.

Zdjęcia z drona wyszły tylko takie, bo ruiny synagogi znajdują się dokładnie pomiędzy dwoma nadajnikami i Muninn zerwał połączenie Wi-Fi, najwyraźniej planując dać dyla w nieznane.

Ruiny wodzisławskiej synagogi wzbudziły we mnie smutną refleksję:
Ta wielka świątynia - przewyższająca rozmiarami słynne z krakowskiego Kazimierza - jest przykładem całkowitego braku zainteresowania ocaleniem przed zapomnieniem niezwykle ważnego dla lokalnej historii zabytku. Odniosłem wrażenie, jakby w Wodzisławiu (k. Jędrzejowa) chciano wymazać z pamięci, że u nich przed II wojną światową Żydzi stanowili aż 3/4 mieszkańców miasta.
A są przykłady podobnych miast (np. Chęciny), gdzie udało się pozyskać fundusze z UE lub od amerykańskich potomków lokalnej społeczności żydowskiej oraz zainteresować tematem renowacji urzędników Ministerstwa Kultury. Budynek jest ważnym obiektem wspólnej historii narodów Rzeczypospolitej. Powinien stać się znanym i odwiedzanym przez przejeżdżających 7-ką turystów.

Oto kilka szczegółów (przebudowane okna, płaty błękitnego tynku, fragmenty instalacji elektrycznej, odgromniki, kamienny portal przejścia pod galerią babińca)