Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: Karolina Kot » wtorek 22 wrz 2015, 14:43

Klienci, odwiedzający targowisko przy ulicy Jana Dekerta w Sosnowcu, najczęściej nie mieli nawet pojęcia, że w miejscu budek i straganów znajdowała się niegdyś Wielka Synagoga.
Nic w tym dziwnego - nie znajdziemy w pobliżu nawet skromnej tabliczki informującej o przeszłości tego miejsca.
Dowiedziałam się o jej istnieniu od babci, która opowiadała o synagodze, kiedy chodziłyśmy razem na zakupy na targ, zwany potocznie "Halami".

Wielka Synagoga w Sosnowcu została wybudowana w latach 1894-1896, przy ówczesnej ulicy Policyjnej. Jej budowę sfinansowali sosnowieccy kupcy żydowscy.
Niestety, w dniu 9 września 1939 roku została spalona przez okupantów, którzy nie pozwolili opuścić mieszkań ludziom z sąsiednich kamienic.
Była to zaplanowana akcja. W tym samym dniu podpalono synagogę w Będzinie.

Lokalizacja
Prezentowane poniżej zdjęcia pochodzą z 2010 roku.
Załączniki
Wielka Synagoga....JPG
Wielka Synagoga....JPG (64.93 KiB) Przejrzano 12909 razy
Wielka Synagoga 2.JPG
Wielka Synagoga 2.JPG (55.44 KiB) Przejrzano 12909 razy
Wielka Synagoga.JPG
Wielka Synagoga.JPG (69.71 KiB) Przejrzano 12909 razy
Zdjęcie archiwalne.jpg
Zdjęcie archiwalne.jpg (33.87 KiB) Przejrzano 12909 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: Karolina Kot » niedziela 11 paź 2015, 22:38

Tak wygląda miejsce po dawnej synagodze w październiku 2015 roku.
Targ zamknięto, stragany wyburzono, na miejscu synagogi ma powstać nowy pawilon handlowo - usługowy.
Załączniki
Październik 2015 (2).JPG
Październik 2015 (2).JPG (46.65 KiB) Przejrzano 12845 razy
Październik 2015 (1).JPG
Październik 2015 (1).JPG (56.59 KiB) Przejrzano 12845 razy
Październik 2015 (5).JPG
Październik 2015 (5).JPG (68.61 KiB) Przejrzano 12845 razy
Październik 2015 (4).JPG
Październik 2015 (4).JPG (65.17 KiB) Przejrzano 12845 razy
Październik 2015 (3).JPG
Październik 2015 (3).JPG (66.12 KiB) Przejrzano 12845 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: Karolina Kot » poniedziałek 25 sty 2016, 20:14

Miejsce dawnej synagodze w styczniu 2016 roku nabrało zupełnie nowego charakteru.
Ciekawe, czy świątynia doczeka się kiedykolwiek upamiętnienia? Sąsiednie miasta posiadają stosowne obeliski.

W miejscu targowiska powstał pawilon handlowy. Wprowadzi się do niego Pepco

Pawilon powstał przy ul. Dekerta 16 w Sosnowcu, w miejscu, gdzie w zeszłym roku wyburzono targowisko.
Targowisko przez lata działało w miejscu, w którym przed wojną stała wybudowana w latach 1894-1896 Wielka Synagoga. Świątynia została wysadzona w powietrze na początku września 1939 przez żołnierzy niemieckich.

W zeszłym roku spółka Quantum Group, do której należy teren, zleciła wyburzenie starej hali targowej. Niski, oszklony od frontowej strony pawilon, zajął tylko część terenu. Reszta, na której widać jeszcze ślady poprzedniej działalności, pozostała niezagospodarowana.

Jak nam powiedziała Marzena Sznajder, prezes Quantum Group, w lutym w nowym pawilonie rozpocznie działalność dyskont odzieżowo-przemysłowy Pepco,

W pobliżu, przy ulicy Szklarnianej, znajduje się duże targowisko, które urzędnicy od lat bezskutecznie starali się uporządkować. W październiku zeszłego roku udało się podpisać porozumienie, którego efektem ma być przemiana szpecące centrum bazaru w bardziej reprezentacyjną przestrzeń z estetycznymi stoiskami.


sosnowiec.wyborcza.pl
Edycja - dodałam zdjęcia z marca 2016 roku.
Załączniki
Miejsce po synagodze - 2016 (1).JPG
Miejsce po synagodze - 2016 (1).JPG (54.48 KiB) Przejrzano 12615 razy
Miejsce po synagodze - 2016 (2).JPG
Miejsce po synagodze - 2016 (2).JPG (59.82 KiB) Przejrzano 12615 razy
Marzec 2016 (1).JPG
Marzec 2016 (1).JPG (72.16 KiB) Przejrzano 12506 razy
Marzec 2016 (2).JPG
Marzec 2016 (2).JPG (72.87 KiB) Przejrzano 12506 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 2949
Rejestracja: czwartek 19 lut 2015, 23:08

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: buba » poniedziałek 25 sty 2016, 23:51

Straszne jest to niszczenie targow w Polsce.. We Wroclawiu tez wywalili targ z placu. Zapalanowana akcja przeciwko takim miejscom, coby wszyscy kupowali gowniane zarcie w marketach :(

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: Karolina Kot » piątek 13 paź 2017, 21:04

Wszystkie dostępne źródła podają, że sosnowiecką Wielką Synagogę podpalono, a następnie jej ruiny rozebrano w czasie II Wojny Światowej. Sama zresztą zamieściłam taką informację kilka wpisów wyżej.
Tymczasem udało mi się ustalić, że wypalone mury budynku przetrwały jednak czasy okupacji, a po roku 1945 ruiny, zabezpieczone i częściowo zadaszone, były nawet ponownie wykorzystywane jako bóżnica przez powracających do miasta ocalałych z Zagłady Żydów.
Informacje takie docierały do mnie już wcześniej, jednak mój ostatni rozmówca, 80-letni, bardzo sprawny intelektualnie mężczyzna o doskonałej pamięci, nakreślił mi obraz tego miejsca po wojnie tak szczegółowo, że po prostu nie mogę nie dać wiary jego opowieściom.
Ze wstydem przyznał się nawet, iż jako kilkuletni chłopiec wraz z kolegami dla zabawy "wrzucał brzydkie rzeczy" do środka domu modlitwy (podejrzewam, że chodzi np. o martwe koty, gołębie itp), za co niejednokrotnie został skarcony.
Podkreślał przy tym, że sam budynek był zrujnowany, a tylko jego część zadaszono i użytkowano.

Ruiny bóżnicy opustoszały całkowicie dopiero wtedy, gdy Żydzi, ze względu na panującą po wojnie sytuację polityczną, zdecydowali się na wyjazd do Izraela.
Niestety, nie udało mi się ustalić, kiedy wypaloną skorupę Wielkiej Synagogi ostatecznie wyburzono.

Swoją drogą przydałby się nadzór archeologiczny podczas budowy tego całego "Pepco". Przykład z Oświęcimia pokazuje, że czasami warto dokładnie się przyjrzeć: Wielkie odkrycie po Wielkiej Synagodze. Skarb wykopany po 65 latach.
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: Karolina Kot » czwartek 23 maja 2019, 07:42

Przeanalizowałam dokładnie zdjęcie pochodzące z albumu "Sosnowiec fotoarchiwum 1940-1943" i już absolutną pewność, że widać na nim ulicę Jana Dekerta.
Fotografia ma niezwykle symboliczną wymowę. Widzimy na nim grupkę dzieci oraz starego, ortodoksyjnego Żyda z opaską na ramieniu, siedzącego na schodach nieistniejącego budynku, którego wejście było nieco cofnięte względem otaczających go domów.
W tle widać mur kamienicy z boniowaniem i resztki hebrajskiego napisu.

Zdjęcie przedstawia wejście do Starej Synagogi, spalonej przez Niemców wieczorem, 9 września 1939 roku. Fotografia pochodzi zapewne z pierwszych miesięcy 1940 roku.
Bożnica najwyraźniej została już rozebrana, ale ze starych map wynika, że w długim podwórzu, na jej tyłach, znajdowały się się jeszcze inne zabudowania i najpewniej to o nich właśnie opowiadał mój rozmówca, o którym wspomniałam we wcześniejszym wpisie.
Załączniki
Ortodoksyjny Żyd z Sosnowca na stopnich Synagogi.jpg
Ortodoksyjny Żyd z Sosnowca na stopnich Synagogi.jpg (50.45 KiB) Przejrzano 9614 razy
Widok współczesny.JPG
Widok współczesny.JPG (67.35 KiB) Przejrzano 9614 razy
Mapa z lat 20. XX wieku - synagoga.jpg
Mapa z lat 20. XX wieku - synagoga.jpg (88.06 KiB) Przejrzano 9614 razy
Mapa z lat 20. XX wieku.jpg
Mapa z lat 20. XX wieku.jpg (87.71 KiB) Przejrzano 9614 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 1
Rejestracja: niedziela 14 sie 2022, 12:00

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: Witold Urgacz » niedziela 14 sie 2022, 12:19

Ten człowiek siedzi na schodach wielkiej synagogi w Sosnowcu a obok jest drewniana brama do domu modlitw tak jak to widać na planie:
Załączniki
Synagoga i dom modlitw.jpg
Synagoga i dom modlitw
Synagoga i dom modlitw.jpg (153.67 KiB) Przejrzano 3725 razy

Generał Admin
Posty: 2038
Rejestracja: sobota 07 lut 2015, 23:46
Lokalizacja: Zagłębie Dąbrowskie/Hessen

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: kusmanek » niedziela 29 sty 2023, 11:22

Sosnowiecka synagoga na planie miasta z 1907 roku. Źródło: AGAD, Zespół 402 (Zbiór Kartograficzny), sygn. 489-41
http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/40 ... index.html
Screenshot_20230129_111945_Gallery.jpg
Screenshot_20230129_111945_Gallery.jpg (215.57 KiB) Przejrzano 2890 razy
Born to make history

Generał Admin
Posty: 2038
Rejestracja: sobota 07 lut 2015, 23:46
Lokalizacja: Zagłębie Dąbrowskie/Hessen

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: kusmanek » niedziela 29 sty 2023, 11:48

I jeszcze synagoga na planie sytuacyjnym sąsiedniego podwórza z 1903 roku (z zasobów Archiwum Państwowego w Łodzi):
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/en/ ... ka/5591967

20230129_114709.jpg
20230129_114709.jpg (223.02 KiB) Przejrzano 2886 razy
Born to make history

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Sosnowiec - nieistniejąca Wielka Synagoga

Postautor: Karolina Kot » niedziela 29 sty 2023, 22:22

Wyraźnie widać, że synagoga była cofnięta ścianą frontową w głąb posesji w stosunku do sąsiadujących z nią kamienic. Aron ha-kodesz znajdował się od podwórza, czyli od wschodu (na planie budynku jest w tym miejscu wykusz).
Nie zaznaczono wspomnianego przez pana Witolda domu modlitw (mam niepotwierdzone informacje, że budynek ten przetrwał wojnę i przez jakiś czas służył po roku 1945 ocalałym Żydom), być może powstał on po prostu później, niż 1907 rok.

Swoją drogą ciekawy plan - kiedy go tworzono, Sosnowiec posiadał prawa miejskie zaledwie od pięciu lat.
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Województwo śląskie”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 2 gości