Będzin - miejsce po synagodze

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Będzin - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » piątek 14 lip 2017, 19:54

W centrum Będzina, na stoku Góry Zamkowej, poniżej królewskiego zamku, znajduje się niewielki skwer, na którym ustawiono skromny, granitowy obelisk, kształtem przywodzący na myśl tefilin.
Upamiętnia on miejsce, w którym do czasów II Wojny Światowej znajdowała się będzińska Wielka Synagoga, podpalona przez Niemców w nocy z 8 na 9 września 1939 roku. Data nie została wybrana przez okupantów przypadkowo, gdyż przypadała na szabat. W tym samym terminie podłożono ogień także pod bóżnice w sąsiednich miastach, między innymi w Sosnowcu (i prawdopodobnie także w Katowicach, chociaż w tym przypadku przez dziesięciolecia w źródłach podawana była data 4 września).
Pożar będzińskiej synagogi miał dramatyczny przebieg, gdyż budynek został podpalony wraz z modlącymi się wewnątrz Żydami. Ponieważ Niemcy nie pozwalali na gaszenie ognia, wkrótce zajęły się od niego sąsiednie kamienice. Pożar miasta, w którym zginęło około 100 osób, szalał przez 20 godzin.
Pamiętny jest fakt ocalenia grupy Żydów, uciekających w panice ulicą Plebańską przed płomieniami i śmioercionośnymi kulami oprawców, przez będzińskiego plebana, księdza Mieczysława Zawadzkiego, który otworzył bramy otaczające kościół pw. Świętej Trójcy, uożliwiając uciekającym wydostanie się na teren zadrzewionej Góry Zamkowej. Za ten odważny czyn ksiądz Zawadzki otrzymał pośmiertnie odznaczenie Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, a na ścianie kościołą umieszczono tablicę w jeżyku polskim i hebrajskim, upamiętniającą tę postać.

Tak tragiczną noc szabasową opisywał ocalały będziński Żyd, Szai Płużnik:
W sobotę wieczorem 9 września 1939 r. o godzinie 7–8 byłem u siebie w mieszkaniu. Przybiegł do mnie mój sąsiad Gutman, który mieszkał na trzecim piętrze i wezwał mnie do siebie, gdyż zauważył pożar. Przybiegliśmy do jego mieszkania i stwierdziliśmy, że pali się synagoga. Tej nocy została spalona dzielnica zamieszkała przez ludność żydowską, a w szczególności części ulicy Kołłątaja, Kościelnej, Bożniczej, Plebańskiej i Zamkowej. Niemcy nie wypuszczali Żydów, a usiłujących uciekać rozstrzeliwali. Żydzi zostali żywcem spaleni lub rozstrzelani przy próbie ucieczki.

Źródło: Wirtualny Sztetl

Potworność tej zbrodni zaognia fakt, iż o podpalenie budynku oskarżono przypadkowo aresztowanych Polaków, których następnie rozstrzelano na dziedzińcu Starostwa, przy ulicy Michała Sączewskiego (egzekucję tę upamiętnia wmurowana w ścianę tablica).
Grób ofiar, wśród których prawdopodobnie znalazły się także osoby wyznania Mojżeszowego, znaleźć można na parafialnym cmentarzu, poświęciłam mu na naszym Forum osobny wątek.

Po pięknej synagodze, pochodzącej z roku 1881, pozostały wypalone gruzy, otoczone skorupami poczerniałych i pozbawionych dachu kamienic. Ruiny bóżnicy i zniszczonych domów rozebrano, a miejsce po nich pozostało do dziś niezabudowane.
Pamiątką tych straszliwych wydarzeń jest wspomniany pomnik z umieszczonym symbolem Gwiazdy Dawida oraz z napisem w języku hebrajskim i polskim:
"Pamięci Żydów – obywateli miasta Będzina i okolic zamordowanych przez hitlerowców w okresie II wojny światowej. Towarzystwo Przyjaciół Będzina pomnik ten ufundowało na miejscu synagogi spalonej przez okupantów w nocy z 8 na 9 września 1939 r. Niech będzie on symbolem pamięci o tych tragicznych latach bezprawia, okrucieństwa i przemocy. Niech stanie się też symbolem odrodzenia i pojednania narodów wolnych, żyjących w pokoju i braterstwie."

Zdjęcia wykonałam w lipcu 2017 roku.
Lokalizacja
Załączniki
Synagoga (1).JPG
Synagoga (1).JPG (118.13 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (2).JPG
Synagoga (2).JPG (68.88 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (3).JPG
Synagoga (3).JPG (55.16 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (4).JPG
Synagoga (4).JPG (25.13 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (7).JPG
Synagoga (7).JPG (106.91 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (6).JPG
Synagoga (6).JPG (120.86 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (5).JPG
Synagoga (5).JPG (107.64 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (9).JPG
Synagoga (9).JPG (46.55 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (8).JPG
Synagoga (8).JPG (67.2 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (11).JPG
Synagoga (11).JPG (103.44 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (10).JPG
Synagoga (10).JPG (121.39 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (13).jpg
Synagoga (13).jpg (102.53 KiB) Przejrzano 7036 razy
Synagoga (12).jpg
Synagoga (12).jpg (110.82 KiB) Przejrzano 7036 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Będzin - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » piątek 14 lip 2017, 19:58

Z będzińskiej Wielkiej Synagogi (należy zaznaczyć, iż poza nią w mieście istniało około 60 prywatnych domów modlitw) pochodzi najprawdopodobniej nadpalony zwój Tory, datowanej na XIX wiek, jakimś cudem wyniesiony z pożaru. Znajduje się on w zbiorach Adama Szydłowskiego.
Będzińską Torę można było oglądać m.in. podczas wystawy Różne Światy – Jedna Historia. Dzieje Ludności Żydowskiej w Zagłębiu Dąbrowskim.
Załączniki
XIX - wieczny, nadpalony zwój Tory.JPG
XIX - wieczny, nadpalony zwój Tory.JPG (55.47 KiB) Przejrzano 7032 razy
Nadpalona Tora.JPG
Nadpalona Tora.JPG (43.33 KiB) Przejrzano 7032 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Będzin - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » piątek 08 wrz 2017, 18:18

Dzisiaj przypada 78 rocznica pożaru Wielkiej Synagogi w Będzinie.
Tragiczne wydarzenia z początków II Wojny Światowej w tym roku zbiegają się ze współczesnością szczególnie: 8 września 1939 to był piątek, tak samo, jak dziś. Zapadał zmrok i właśnie rozpoczynał się szabas.
Załączniki
Spalona synagoga - wrzesień 1939.jpg
Ze zbiorów Archiwum Yad Vashem
Spalona synagoga - wrzesień 1939.jpg (51.7 KiB) Przejrzano 6927 razy
Spalona synagoga - wrzesień 1939..jpg
Ze zbiorów Archiwum Yad Vashem
Spalona synagoga - wrzesień 1939..jpg (85.63 KiB) Przejrzano 6927 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Będzin - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » sobota 09 wrz 2017, 00:08

Miałam dziś mnóstwo spraw na głowie i bardzo się spieszyłam, ale znalazłam chwilę, by zajrzeć do Będzina. Przy obelisku upamiętniającym spaloną synagogę nie było nikogo. Wieniec z kwiatów leżał na boku, świeczki przywiezione z Izraela zgasły.
Rozsunęłam je delikatnie i postawiłam wśród nich swój lampion, z namalowaną na szybko Gwiazdą Dawida (ponieważ nigdzie w domu nie mogłam znaleźć pędzelka, pozłótkę naniosłam na szkło za pomocą patyka do szaszłyków).

Odpaliłam zapałkę. Zgasła natychmiast. Druga sparzyła mi palce, wyrzuciłam ją precz. Dopiero trzecia zapaliła się tak, jak trzeba.
Zbliżyłam ją do knotów świeczek.
Rozbłysnął w ciemności pierwszy płomień, potem drugi... Przy siódmym obraz mi się dziwnie rozmył. Zdałam sobie sprawę z tego, że zupełnie nieświadomie pozapalałam świece od prawej strony do lewej. I że trzęsą mi się z przejęcia dłonie.

Ale - jak to ja - wzięłam się w garść, już zupełnie na chłodno zrobiłam kilka zdjęć i pobiegłam w górę ulicą Plebańską, w stronę kościoła i zaparkowanego Archimedesa, by ruszyć dalej przed siebie.
Bardzo się spieszyłam, byłam już mocno spóźniona. W dodatku miałam dziwne wrażenie, że nie jestem sama, że spoglądają na mnie tysiące ludzkich oczu. Nigdy tego uczucia już nie zapomnę.
Załączniki
Świeczka (1).JPG
Świeczka (1).JPG (20.15 KiB) Przejrzano 6907 razy
Świeczka (2).JPG
Świeczka (2).JPG (46.64 KiB) Przejrzano 6907 razy
Świeczka (3).JPG
Świeczka (3).JPG (49.77 KiB) Przejrzano 6907 razy
Ulica Plebańska.JPG
Ulica Plebańska.JPG (34.45 KiB) Przejrzano 6907 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Województwo śląskie”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 4 gości