Srebrna Góra - Donjon i rdzeń twierdzy

Markov · Postautor: **Markov** » sobota 27 paź 2018, 18:59

W czasie Wojny Siedmioletniej armia austriacka wkraczając na Śląsk korzystała między innymi z przesmyku między Górami Bardzkimi a Sowimi. Prusacy aby uniemożliwić w przyszłości podobne "wycieczki krajoznawcze" musieli ufortyfikować rejon Przełęczy Srebrnej. Rozważano kilka lokalizacji, w końcu wybrano miejsce dające ponadto wgląd i kontrolę nad sporą połacią Śląska.
Realizację tej bardzo ważnej dla państwa pruskiego inwestycji powierzono pułkownikowi Ludwigowi Wilhelmowi Regelerowi. Opracowany przez niego plan wraz z kosztorysem 29 kwietnia 1765 roku zaakceptował król Fryderyk II Wielki wnosząc do niego sporo poprawek. Wpływ na kształt przyszłej twierdzy mieli też inżynierowie wojskowi von Gontzenbach, Vatig, Hartman, Lahr, Foris i Straub oraz Pinto.

Markov · Postautor: **Markov** » sobota 27 paź 2018, 19:05

Budowę rozpoczęto w 1765 roku i trwała aż do 1777 roku i podzielona była na trzy etapy:
1765-68 r. - wzniesiono centralne elementy forteczne: Donjon, kazamaty galerii przeciwstokowej i bastiony pomocnicze - Kleszczowy, Nowomiejski, Gwiaździsty, Górny, Dolny i Kawalierę.
1768-71 r. - zbudowano wspomagające Donżon forty: Rogowy, Wysoka Skała, Ostróg oraz ich esplanady.
1770-77 r. - wykonano umocnienia Chochołów: Bateria Kazamatowa, Bateria Tarasowa, Reduta Skrzydłowa, Fort Chochoł Mały, Schron Mostu Lisiego, Flesz a w latach 1772-76 - koszary.
Na potrzeby budowy twierdzy powstały tartak, cegielnia, wapienniki, wodociąg i liczne drogi transportowe. Przy budowie twierdzy stale pracowało około 4 tysiące osób, pracowników najemnych oraz 'przymusowych", jako że władze pruskie nałożyły na mieszkańców okolic obowiązek przepracowania określonej ilości dni. Ale co ważne, choć była to praca przymusowa, płacono za nią wynagrodzenie. Łączny koszt budowy oszacowano na 4 145 000 talarów.

Markov · Postautor: **Markov** » sobota 27 paź 2018, 19:13

Mury forteczne zostały wykonane z wydobytego na miejscu kamienia. Cegłę wykorzystano jedynie do wykończenia wnętrz kazamat, wewnętrznego muru dziedzińca Donżonu i obu jego bram wjazdowych. Wszelkie narożniki, krawędzie i rynny wykonano z białego lub czerwonego piaskowca.
W całej twierdzy znajdowało się łącznie 299 kazamat i 54 izby strzeleckie. Na wypadek wojny jej załogę miało stanowić 3 756 żołnierzy, ale mogła pomieścić nawet 5 000. Artyleria forteczna składała się z 264 dział, haubic i moździerzy. Twierdza posiadała także szwadron kawalerii przeznaczony do łączności oraz rozpoznania.
Każdy Fort posiadał swoją studnię, w rdzeniu twierdzy działała piekarnia, browar, hodowano zwierzęta, a w magazynach można było przechować żywność i opał na co najmniej trzymiesięczne oblężenie.

Markov · Postautor: **Markov** » sobota 27 paź 2018, 19:19

Jeszcze w czasie budowy twierdzy, w 1775 roku do miasta przybył batalion piechoty pod dowództwem Franza Ludwiga de Rosiere, który został pierwszym komendantem twierdzy. Wiele razy ogłaszano pogotowie wojenne, ale w ogniu wojny Twierdza była tylko raz, w 1807 roku pod twierdzę podeszły wojska napoleońskie, które przeprowadziły atak 28 czerwca , zdobyto tylko miasto, jednak zdobywcy musieli je wkrótce opuścić gdyż potężna artyleria twierdzy praktycznie je unicestwiła. Oblężenie twierdzy zakończyło zawarcie pokoju w Tylży i tym samym Srebrna Góra pozostała niezdobytą. Po odbudowie zniszczeń wojennych dalej pełniła swoją funkcję aż do 1867 roku, kiedy to armia pruska ostatecznie opuściła przestarzałą już warownię.

Markov · Postautor: **Markov** » sobota 27 paź 2018, 19:26

Przez kilka następnych lat na opustoszałych umocnieniach testowano nowe konstrukcje dział i pocisków, jednak wobec próśb i protestów miejscowej ludności zaprzestano tych działań. Miasteczko straciło główbe źródło dochodu jakim był garnizon twierdzy, ale w zamian zaczęli pojawiać sie w coraz większej liczbie turyści.

Markov · Postautor: **Markov** » sobota 27 paź 2018, 19:30

W czasie drugiej wojny światowej w Twierdzy założono Oflag VIIIb, w którym więziono polskich oficerów reprezentujących zdecydowaną postawę patriotyczną oraz mających za sobą próby ucieczki.

Markov · Postautor: **Markov** » sobota 27 paź 2018, 19:37

W latach powojennych w obiektach twierdzy zagościli harcerze, zaś od 2002 roku na terenie Twierdzy utworzono Forteczny Park Kulturowy.

Postautor: **Karolina Kot** » niedziela 22 wrz 2019, 21:39

Donjon przepięknie prezentuje się z powietrza.
Poniżej pierwsze próby dolnośląskich lotów, zdjęcia za pomocą Huginna wykonał Fala.
Niestety, Muninn, dysponujący obiektywem z szerokim kątem, z jakiegoś powodu odmówił współpracy.

Postautor: **Karolina Kot** » czwartek 16 lip 2020, 06:45

A tymczasem warownia o mały włos nie wyleciała ostatnio w powietrze!

Na terenie Twierdzy Srebrna Góra doszło do pożaru historycznej strzelnicy prowadzonej przez podmiot zewnętrzny. Z ogniem walczyło kilkanaście zastępów straży pożarnej.
Zdarzenie miało miejsce 15 lipca około godz. 12.30. Jak informują władze twierdzy, nikomu nic się nie stało.

Do zdarzenia doszło w momencie oddawania serii strzałów z broni. Prawdopodobnie jeden z naboi uderzył w gwóźdź, który mocował kulochwyt, co spowodowało powstanie iskry, a w następstwie pożar obiektu.

Wszystkie działania prowadzone były przez strażaków z zewnątrz obiektu, w którym doszło do pożaru, gdyż w jego wnętrzu zlokalizowana była amunicja, która zaczęła samoistnie wybuchać - informował Mirosław Gomółka z ząbkowickiej straży pożarnej. Akcji nie ułatwiał brak bezpośredniego dostępu do wody. Żeby ją uzupełnić, strażacy musieli zjeżdżać po krętej drodze do centrum miejscowości.

zabkowice.ekspress-miejski.pl

Postautor: **Karolina Kot** » czwartek 16 lip 2020, 06:47

Tak się dziwnie złożyło, ze zaledwie dzień wcześniej biegałam po Srebrnej Górze fotografując Twierdzę, hydranty oraz dwa nieco tajemnicze, żeliwne krzyże. Przypomniały mi one o pewnej historii sprzed wielu lat, która była nieco podobna do opisywanego współcześnie zdarzenia, ale miała o wiele bardziej tragiczne skutki. Co prawda nie rozegrała się na samej Twierdzy, ale miała ścisły z nią związek.

Srebrnogórski zespół forteczny, wzniesiony ogromnym nakładem sił i środków w latach 1765–1777, spełniał militarne funkcje jedynie przez dziewięćdziesiąt lat. Przestarzałe rozwiązania konstrukcyjne i malejące znaczenie strategiczne sprawiły, iż potężny kompleks ostatecznie został opuszczony przez żołnierzy w 1867 r. Nadal znajdował się jednak w gestii władz
wojskowych, które zdecydowały się wykorzystać go na poligon artyleryjski.

Zgodnie z tą decyzją, jesienią 1869 r. miały się tam odbyć próby ogniowe z najnowszymi prototypami pruskich dział i moździerzy oblężniczych, które testowano przed wprowadzeniem na wyposażenie armii. Na stanowisko ogniowe przewidziano nieodległe wzgórze Kortunał (Velkenplan – 676 m n.p.m.), z którego codziennie od godziny 13 do 16 wystrzeliwano z moździerzy kalibru 210 mm po kilka granatów, z których każdy zawierał około 6,5 kg prochu. Zanim kanonierzy nabrali potrzebnej wprawy, wypełniano je piaskiem, by nie wyrządzać
niepotrzebnych szkód. Właściwe próby artyleryjskie trwały przeszło dwa tygodnie. Moździerze okazały się skuteczną bronią, bowiem na 100 wystrzelonych granatów 82 trafiało w cel.
Celem tym była opuszczona Twierdza, a przede wszystkim Fort Rogowy.

Próby przebiegały bez większych zakłóceń aż do ostatniego – feralnego – dnia doświadczeń.
Tragedia wydarzyła się 26 XI 1869 r. Wszystko układało się pomyślnie i przed ostatnim wystrzałem kapitan Rausch poprosił towarzyszącego mu stale leśniczego Braunera o rozmienienie 5 talarów, które zamierzał rozdać wśród żołnierzy z okazji szczęśliwego ukończenia srebrnogórskich doświadczeń.
Leśniczy przystał na prośbę i udał się do leśniczówki. W tym czasie żołnierze, chcąc jak najszybciej otrzymać zapowiedziane upominki pieniężne, kończyli w pośpiechu przygotowania do ostatniego wystrzału. Kanonier Hermann Hübner ze zbytnią rutyną wkładał granat do moździerza i przez przypadek uderzył w jego zapalnik...

Granat eksplodował, a jego odłamki poszarpały stojące w pobliżu osoby.
Na miejscu zginęli czterej obsługujący moździerz kanonierzy: Hermann Hübner, August Gotthelf, August Rochau i Johann Jacob Groth. Ciężko ranny został kapitan Rausch, który stracił prawe oko i palce lewej dłoni. Rany odnieśli ponadto dwaj nieznani z nazwiska kanonierzy oraz sierżant.
Pozostałe osoby przebywające w pobliżu miejsca wypadku powaliła na ziemię siła wybuchu. Powracający leśniczy szybko zorientował się w rozmiarach tragedii i zorganizował pomoc. Wszyscy poszkodowani zostali zwiezieni do leśniczówki, gdzie zajęły się nimi kobiety. Rany były tak poważne, że szybko zabrakło opatrunków i czystych szmat.
Jeszcze tego samego dnia właściciel gospody „Friedrichshöh” z Górnego Budzowa przewiózł czterech zabitych kanonierów do koszar, gdzie zajęli się nimi felczer Kulmas i pirotechnik Hamm. Temu drugiemu przypisuje się napisanie wiersza dokumentującego ówczesne zdarzenia.

"Du schöne, stolze Feste
Du Riesenwerk von Stein,
Sollst bald auf Bergshöh’n
Ein Haufen Trümmer sein!
Rochau, Gotthelf, Groth und Hübner,
Die Namen sind für alle Zeit
In unserer Herzen eingeschrieben,
Unser Wunsch: Eure Seligkeit.
Dachtet ihr Braven heut an’s Sterben?
Oder an Wunden schwer und tief?
O nein, mit freiem, frohem Herzen
Zogt ihr mit Sang den Weg zur Pflicht."

"Ty piękna, dumna twierdzo,
ty olbrzymie skalne dzieło
omal nie stałaś się stertą gruzów
na gór wysokościach!
Rochau, Gotthelf, Groth i Hübner,
nazwiska te na zawsze
zostaną zapisane w naszych sercach,
naszym pragnieniem: wasze zbawienie.
Czy myśleliście dziś bohaterowie o śmierci?
Czy też o ciężkich i głębokich ranach?
O nie, z czystym i pogodnym sercem
szliście ze śpiewem drogą obowiązku."

Kanonierzy: August Gotthelf, Hermann Hübner i August Rochau spoczęli w jednym grobie na cmentarzu ewangelickim, zgodnie ze swoim wyznaniem.
Kanonier Johann Jacob Groth został pochowany w osobnym grobie na miejscowym cmentarzu katolickim.

Na obu grobach ustawiono masywne krzyże żeliwne mające 165 cm wysokości i 91 cm rozpiętości.
Krzyże nie różniły się kształtem ani zdobieniem, umieszczono na nich nazwiska żołnierzy oraz krótki opis okoliczności ich śmierci, a także płaskorzeźbę przedstawiającą Mojry, mitologiczne prządki ludzkich losów.

Powyższy tekst jest nieco przerobioną, skróconą i przeredagowaną przeze mnie wersją bardzo ciekawego opracowania pt.

Tragiczny wypadek artyleryjski. Ostrzeliwanie twierdzy srebrnogórskiej w 1869 r.

autorstwa pana Tomasza Przerwy.
Oryginał znajdziecie pod tym linkiem

Żaden z krzyży nie stoi już na swoim miejscu. Biały krzyż z cmentarza katolickiego przeniesiono z grobu Grotha na teren lapidarium znajdującego się między murem, a wieżą kościołsa pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, natomiast czarny krzyż - z zapomnianego i zarośniętego cmentarza ewangelickiego, gdzie zapewne by przepadł bez śladu - trafił na dziedziniec Donżonu, gdzie jest obecnie swoistą atrakcją turystyczną.
Poniżej zdjęcia obu krucyfiksów.

Na Kortunał na razie jeszcze nie dotarłam.