Lublin - stary cmentarz żydowski

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 11 sty 2019, 12:54

Stary cmentarz żydowski w Lublinie znajduje się na Kalinowszczyźnie, na wzniesieniu zwanym Grodziskiem (nazwa ta nie jest przypadkowa, we wczesnym średniowieczu w obrębie tego naturalnie obronnego wzgórza funkcjonował gród), obok kościoła Salezjanów.
Jest bardzo wiekowy - powstał w pierwszej połowie XVI wieku (do dziś zachowała się macewa z datą 1541).
W całości otacza go wysoki, ceglany mur, wybudowany w XVII wieku. Pierwotnie na terenie nekropolii znajdowało się całe morze kamiennych nagrobków. By zwiększyć powierzchnię grzebalną, zgodnie ze starym zwyczajem, zastosowanym m.in. na krakowskim cmentarzu Remuh, nadsypano teren kirkutu o około 1 metr i prowadzono pochówki niejako "warstwowo". Cmentarz funkcjonował do pierwszej połowy XIX wieku, kiedy to, ze względu na jego przepełnienie, lubelska gmina żydowska zmuszona była otworzyć nowy cmentarz. Ostatni oficjalny pochówek w tym miejscu odbył się w roku 1830.

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 11 sty 2019, 12:57

Niestety, cmentarz nie zachował się do naszych czasów w pierwotnym stanie. W przeszłości był kilkukrotnie niszczony (np. podczas Wielkiej Wojny żołnierze armii rosyjskiej, stacjonujący w pobliskim klasztorze, spalili wszystkie drewniane macewy, które znajdowały się niegdyś na cmentarzu), jednak największą destrukcję zabytkowego materiału przyniosła II Wojna Światowa. Niemcy ogołocili kirkut z macew, które następnie wywieziono i użyto do celów budowlanych oraz do utwardzania dróg i placów. Do dziś zachowało się około 60 pomników nagrobnych, baczny obserwator dostrzeże także na terenie Grodziska dosyć dobrze czytelne leje po uderzeniu bomb oraz zarys okopów.
Po roku 1945 obiekt nie był konserwowany i niszczał, pomimo podejmowanych badań i różnych inicjatyw, głównie społecznych, mających na celu zachowanie zabytkowego cmentarza dla potomnych, dochodziło tu takę do aktów wandalizmu.

Obecnie stary cmentarz żydowski w Lublinie jest zadbany, wykarczowany, zinwentaryzowany. Mur został naprawiony, a wiodąca na teren kirkutu brama jest zazwyczaj - dla bezpieczeństwa - zamknięta. Klucze za drobną opłatą można pobrać w hotelu przy ulicy Lubartowskiej 85.

Lokalizacja
Moje zdjęcia pochodzą z października 2018 roku.

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 11 sty 2019, 13:26

Będąc na cmentarzu warto zwrócić uwagę na kilka szczegółów.
Przede wszystkim należy spojrzeć na ten nagrobek:

: Nagrobek Jaakowa Kopelmana.JPG (64.79 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Nagrobek Jaakowa Kopelmana..JPG (119.59 KiB) Przejrzano 5566 razy

Jest to najstarsza znana w Polsce macewa, stojąca w miejscu właściwego pochówku. Należy do lewity, Jaakowa Kopelmana, zmarłego w dniu 19 czerwca 1541 roku.
Znajduje się nieopodal wejścia, po lewej stronie ścieżki wiodącej w kierunku ohelu cadyka Lublinera.
W sąsiedztwie zachowało się także kilka innych, XVI- wiecznych macew, jednak wiele z nich jest już przemieszczonych i nie stoi na pierwotnym miejscu.

Jednym z ciekawszych nagrobków jest grób Szlomo Jachiela, rabina i rektora jesziwy, zmarłego w dniu 7 listopada 1573 roku.

: Szlomo Jachiel (5).JPG (62.14 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Szlomo Jachiel (4).jpg (172.83 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Szlomo Jachiel (1).JPG (51.14 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Szlomo Jachiel (6).JPG (40.87 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Szlomo Jachiel (7).jpg (73.99 KiB) Przejrzano 5566 razy

A pod tym nagrobkiem spoczywa Szalom Szachna, talmudysta i rabin lubelski, zmarły 11 listopada 1558 roku.

: Szalom Szachna.JPG (62.25 KiB) Przejrzano 5566 razy

Źródło informacji: Wirtualny Sztetl

Warto także przyjrzeć się z macewom z bliska. Przy odrobinie szczęścia tu i ówdzie zauważymy ślady dawnych polichromii. Można sobie tylko wyobrazić, jaki ten cmentarz był niegdyś kolorowy!

: Ślady polichromii (2).JPG (77.4 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Ślady polichromii (3).JPG (68.47 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Ślady polichromii (1).JPG (48.52 KiB) Przejrzano 5566 razy

Uwagę zwiedzających przykują na pewno także widoczne na plateau Grodziska dziwne rowy oraz leje. Są to wspomniane przeze mnie wyżej pamiątki po działaniach wojennych: miejsca wybuchu bomb lub pocisków oraz okopy.

: Lej po wybuchu (1).JPG (140.13 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Lej po wybuchu (3).JPG (133.8 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Lej po wybuchu (2).JPG (140.57 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Lej po wybuchu (5).JPG (137.44 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Lej po wybuchu (4).jpg (193.37 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Okopy (2).JPG (144.53 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Okopy (1).JPG (144.96 KiB) Przejrzano 5566 razy

Są one doskonale widoczne na LIDARze oraz na tym archiwalnym już zdjęciu:

: Źródło: Wikipedia; Teren wzniesienia Grodzisko.JPG (116.87 KiB) Przejrzano 5566 razy

: Widok na LIDARze.jpg (83.2 KiB) Przejrzano 5566 razy

Wymowną pamiątką wojny jest także przestrzelona pociskiem macewa Dawida Tewela:

Postautor: **Karolina Kot** » piątek 11 sty 2019, 13:33

A na sam koniec mojej opowieści pozwolę sobie zaprezentować ohel zmarłego w roku 1815 cadyka - jasnowidza, Jakuba Icchaka Horowitza-Szternfelda, zwanego Widzącym z Lublina.
Współczesna, metalowa, ażurowa konstrukcja zazwyczaj jest zamknięta. My mieliśmy trochę szczęścia, bo nasza wizyta na starym cmentarzu zbiegła się z wizytą grupy chasydów, z którymi zresztą minęliśmy się tamtego dnia jeszcze kilkukrotnie w różnych miejscach na terenie miasta, na sam koniec pozdrawiając się serdecznie, zupełnie jak starzy znajomi.