W lutym 2016 r. przypada 170 rocznica Rewolucji Krakowskiej.
Dwa lata przed Wiosną Ludów, tajna organizacja patriotyczna o nazwie Związek Narodu Polskiego, przygotowała przeprowadzenie równocześnie w trzech zaborach kolejnego powstania narodowego. Ogniskiem zaplanowanego na luty 1846 r. powstania, miała być Rzeczpospolita Krakowska – od 1815 r. Wolne Miasto Kraków - ściśnięty zaborami kawałek Niepodległej Ojczyzny.
Niestety tuż przed wybuchem Wielkiego Powstania, tak w zaborze rosyjskim jak i w zaborze pruskim, na skutek złej konspiracji aresztowano wszystkich przywódców.
A w Galicji, w zaborze austriackim, Metternich wymyślił zupełnie inny fortel.
Austriacy wypuścili z wojska urlopników zaopatrzonych w odpowiedni żołd. Oni też podczas karnawału, stawiając po karczmach gorzałkę swoim sąsiadom ze wsi, opowiadali o dobrotliwym cesarzu Austrii oraz podburzali przeciwko panom z dworów, bezlitosnym krwiopijcom chłopskiego ludu.
W efekcie, moment wybuchu powstania dokładnie zbiegł się z krwawym żniwem tzw. rabacji galicyjskiej. Bandy pijanych chłopów, uzbrojone w kije, widły, cepy i siekiery rozpoczęły napadać na dwory szlacheckie. Ze szczególnym okrucieństwem obchodzono się z własnymi dziedzicami. Austriacy początkowo wypłacali nagrody za pojmanych szlachciców, potem woleli by dostarczano im same głowy polskich panów.
Rabacja Galicyjska wiąże się bezpośrednio z Rewolucją Krakowską.
W Krakowie, mimo aresztowań w innych zaborach oraz pierwszych przypadków rabowania dworów w Galicji, wzniecono powstanie.
23 lutego powstańcy utworzyli Rząd Narodowy i ogłosili Manifest zapowiadający zniesienie pańszczyzny. Planowano nim włączyć do powstania masy chłopskie (co miało miejsce jedynie w Chochołowie). Tyssowski ogłosił się dyktatorem, a Dembowski został jego sekretarzem.
26 lutego miała miejsce jedyna bitwa tego powstania. Pod Gdowem został rozbity oddział płk Suchorzewskiego. Z rąk chłopskich, przy biernym udziale Austriaków zginęło w sumie około 200 Powstańców Krakowskich. Z austriackiego oddziału płk Benedeka, jeden koń został ranny w nogę.
Po bitwie Austriacy skierowali się na Kraków.
27 lutego Dembowski sadząc że na miasto idą chłopi, wyszedł ku nim w procesji niosącej chorągwie kościelne. Po dotarciu na rynek miasta Podgórze, procesja spotkała się z regularnym wojskiem austriackim i została ostrzelana. Zginęło 29 Powstańców Krakowskich, w tym idący z krzyżem Edward Dembowski.
Po 5-u dniach powstanie upadło, zaś Tyssowski został internowany do Prus, a Austriacy zajmując Kraków, zlikwidowali definitywnie Rzeczpospolitą Krakowską.
Mogiły Powstańców Krakowskich:
Gdów – na cmentarzu parafialnym, pod kopcem - 154 powstańców
Kunice – pod figurą - 6 powstańców
Winiary – pod krzyżem - 8 powstańców
Kraków Podgórze – na Starym Cmentarzu we wspólnym grobie - 29 powstańców, w tym Edward Dembowski.
(temat powiązany z działem "Mogiły ofiar Rabacji Galicyjskiej")