Będzin - Podziemia Będzińskie, czyli schron przeciwlotniczy na Górze Zamkowej

[Karolina Kot]

W centrum Będzina, przy alei Hugona Kołłątaja, na południowym stoku Góry Zamkowej, znajdują się owiane legendami podziemne korytarze. Wydrążono je podczas II Wojny Światowej, a plany i cel ich powstania zawsze otaczał nimb tajemnicy. Ziejące czarnymi otworami sztolnie pobudzały wyobraźnię w powojennej, trudnej rzeczywistości, nic więc dziwnego, że miejsce to w naturalny sposób wzbudzało zainteresowanie starszych i młodszych mieszkańców Zagłębia.

Obecnie Podziemia Będzińskie, po gruntownie przeprowadzonym remoncie i pracach umożliwiających ich zabezpieczenie oraz adaptację na potrzeby zwiedzających, stały się placówką Muzeum Zagłębia.

Wobec rosnącego zagrożenia Niemcy rozpoczęli drążenie schronów w rejonie Góry Zamkowej, które początkowo miały stanowić ochronę dla stacjonujących tu oddziałów wojskowych i administracji, a później także dla niemieckiej ludności cywilnej. Budowane obiekty były drążonymi w zboczu góry sztolniami, z obudową w tym wypadku wyłącznie betonową, co było związane z brakami stali, tak potrzebnej III Rzeszy do produkcji uzbrojenia. Zastosowanie do ich budowy wyłącznie betonu niewątpliwie obniżało jego wytrzymałość a tym samym zastosowanie schronu do mniej ważniejszych zadań.

Tak to wszystko wygląda obecnie:

[Karolina Kot]

Na terenie tego swoistego rezerwatu zachowały się ciekawe relikty dawnych czasów:
Pochodzące z czasów wojny worki z cementem, wydrapana data, albo zatopiona w zastygającym cemencie przypadkowa siekierka...

[warschauer44]

Fajny Luftschutz-Stollen a tak nawiasem mówiąc zawsze mnie to bawiło kiedy różne instytucje widząc tego typu obiekt dopisywały zaraz do nich funkcję np. ochrony jednostek wojskowych, nie mówiąc już nawet o "tajnych" kompleksach zbrojeniowych A w większości przypadków prawda o tych obiektach nie jest zagadkowa - bo służył on do ochrony ludności cywilnej a wybudowane były między końcem 1943 a 1944 rokiem.

[Karolina Kot]

Budowa schronu była przez Niemców utrzymywana w tajemnicy, a do obiektu można się było dostać jedynie przechodząc przez bramę kamienicy (oczywiście obsadzonej strażą).
Należy przy tym zaznaczyć, że cała północna pierzeja dzisiejszej alei Hugona Kołłątaja była niegdyś zabudowana domami (wyburzono je po wojnie podczas przebudowy miasta) i wyloty sztolni nie były tak eksponowane, jak to ma miejsce obecnie.
Pracownikami byli w głównej mierze Żydzi, którzy wojny nie przeżyli. Informacji o podziemnej konstrukcji było bardzo niewiele, nie ma się czemu dziwić, że niemiecka inwestycja na Górze Zamkowej obrosła legendami.

Coś tam się być może jednak planowało i szykowało ciekawego na większą skalę, bo rozmach podziemnych korytarzy, przecinających wzgórze na wylot w kilku miejscach (część systemu zawaliła się i nie jest już dostępna) oraz inne dziwaczne budowle na szczycie rzeczywiście zastanawiają.
Słyszałam niedawno opowieść starszego pana, którzy twierdził, że na Górze Zamkowej Niemcy posiadali bazę radarową. A co ciekawsze - dowództwo tej bazy ulokować mieli na podwórzu jednego z nieistniejących już domów przy Domu Parafialnym (dawnej ochronce), doskonale zresztą znanego większości lokalnych miłośników opuszczonych miejsc.
Dom ten posiada na naszym Forum własny wątek.
Należy ponadto mieć w pamięci znajdująca się na sąsiednim wzniesieniu baterię przeciwlotniczą.

Podziemia będzińskie zdecydowanie warte są bliższego obejrzenia fachowym okiem. Z ich zwiedzaniem nie ma najmniejszego problemu: jest ono darmowe, a termin ustala się telefonicznie w Muzeum.

[warschauer44]

Nie widziałem nigdy tego obiektu, ale posiadam broszurkę gdzie jest plan owej sztolni i jest ona zgodna z wytycznymi dla budowy LS. Stollen z września 1943 roku (z późniejszymi poprawkami). Nie sądzę również że budowa była w jakikolwiek sposób ukrywana przed mieszkańcami - taką inwestycje nie można łatwo ukryć tym bardziej że nie wykonywano ją na jakiś odludzi, inna sprawą jest fakt że przy budowie prócz Żydów (skąd ta informacja?) pracował szereg innych osób od kreślarzy, techników, projektantów, inspektorów nadzoru, kierowników, z Miejskiego Urządu Budowlanego po przeróżne firmy które też uczestniczyły w budowie (np w jednym z takich obiektów przy budowie prócz pracowników przymusowych, pracowało również prawie 20 przeróżnych przedsiębiorstw budowlanych).

[Karolina Kot]

Masz rację, w budowę musiały być zaangażowane przedsiębiorstwa zewnętrzne. Tym bardziej zastanawia, dlaczego informacje o tym schronie są tak skąpe?
Tak wygląda plan naszych "tajemniczych podziemi":

[warschauer44]

Ten plan jest bardziej szczegółowy od "mojego". Co do skąpych informacji na temat schronu (zresztą nie tylko tego) jest to efekt, traktowania obiektów tego typu po macoszemu. Za budowę obiektów przeciwlotniczych podczas II WŚ, odpowiadał i zarząd miejski i zarząd policyjny (ten drugi zlecał budowę temu pierwszemu), na temat budowy schronów wiedze mieli również Landraci, Prezydenci Rejencji itd., to w wielu wypadkach była to cała masa korespondencji. Niestety w Polsce, nikomu się nie chce wykonywać poszukiwań archiwalnych takiej dokumentacji, a jak już to robią to po macoszemu i z takich właśnie powodów w wielu obiektach OPL doszukuje się "nie wyjaśnionych podziemi"; fabryk zbrojeniowych; tajnych kompleksów badawczych itp.

[tom1977]

Warschauer44 masz rację obiekty przeciwlotnicze są traktowane po macoszemu i mało kto zadaje sobie chociaż trochę trudu aby odszukać jakiekolwiek dokumenty (nawet dostępne w sieci ) na ich temat.
Pamiętam nawet taką śmieszną sytuacje sprzed niespełna roku mianowicie na terenie Piekar Ślaskich grupa członków ProFortalicum odkopała zwykłą szczelinę przeciwlotniczą ,oczywiście zrobiono wokół tego wiele szumu w mediach że to polska z 1939 roku. Że robili badania na temat konstrukcji ,budulca itp. Na Fb wrzucili odręczny szkic i ... Patrze i oczom nie wierze zwykła (standardowa) LS-Deckungsgraben .Napisałem do nich, wysłałem im fragment planu i nagle czytam że PF zrobił dokładne badania i doszli do wniosku że to jednak niemiecka LSD

Kilka moich fotografii :

[Karolina Kot]

A tak wyglądały będzińskie podziemia w 2010 roku.
Niestety, zdjęcia są marnej jakości, bo i umiejętności fotografowania nie posiadałam wówczas żadnych i sprzęt był, jaki był.

[warschauer44]

Moim zdaniem wyglądała lepiej niż teraz
Co do przedwojennych metryk różnych obiektów OPL, w PL zauważyłem już swego czasu taką tendencje - jeśli szczelina plot, bądź inny obiekt związany z OPL jest ceglany to różnej maści "specjaliści" twierdzą że jest przedwojenny.
Z innej beczki ciekaw jestem ile przetrwało wybudowanych w okresie do 1939 roku Polskich schronów plot. - z moich obserwacji to chyba dwa obiekty jeden w Gdyni, drugi w Warszawie (przetrwał on rozbiórkę prowadzoną przez wspólnotę mieszkaniową).