Strażnicy Czasu

W Świdnicy, na niewielkim wzniesieniu, położonym niegdyś daleko poza zabudową miasta, u zbiegu dzisiejszych ulic Esperantystów i Bogusza Stęczyńskiego, znajduje się cmentarz żydowski.
Jest to nieduża nekropolia, zajmująca około 0,4 hektara powierzchni. Wejście do niej wiedzie od strony stacji benzynowej i niewielkiej, bezimiennej uliczki.
Całość jest częściowo ogrodzona, jednak nie posiada bramy, wiec dostęp na teren kirkutu nie jest ograniczony.
Teren porastają drzewa i krzaki, wśród których można wypatrzeć pojedyncze nagrobki, przeważnie powojenne.

Losy tego miejsca były burzliwe. Cmentarz założono w roku 1815. Był użytkowany jako miejsce grzebalne dla Żydów ze Świdnicy i okolic przez wiele dziesięcioleci, gęsto zapełniając się nagrobkami. Niestety, został zdewastowany podczas tzw. nocy kryształowej, w listopadzie 1938 roku. Wiele macew zostało wówczas przewróconych i potłuczonych.
Dzieła zniszczenia dopełnili Niemcy w czasie II Wojny Światowej, kiedy to z kirkutu wywieziono większość nagrobków, używając ich do celów budowlanych (m.in. utwardzano nimi ulice).
Po II Wojnie Światowej kirkut funkcjonował nadal - odbywały się tu pojedyncze pogrzeby i z tego właśnie okresu pochodzi większość istniejących do dziś nagrobków.

W roku 1963 odsłonięto tu pomnik poświęcony pamięci powstańców z getta warszawskiego, na którym umieszczono płytę z następującą inskrypcją:

19 IV 1943 r. w XX rocznicę Powstania w Getcie Warszawskim. Ofiarom Faszyzmu. Cześć ich pamięci. Świdnica 19 IV 1963 r.

Obecnie cmentarz nie jest już użytkowany.
Latem jest zarośnięty, ale nie rzuciły mi się na jego obszarze śmieci, ani ślady dewastacji.
Lokalizacja
Zdjęcia wykonałam latem 2019 roku.

W Świdnicy przed wiekami, w okresie średniowiecza, istniał jeszcze jeden cmentarz żydowski. Problem w tym, że obecnie nie za bardzo wiemy w którym miejscu się znajdował. Zapewne za murami miejskimi, w okolicy dzisiejszej drogi wiodącej w kierunku Strzegomia.
Kirkut ten przestał być użytkowany wraz z wypędzeniem Żydów ze Świdnicy (rok 1454).
Do dziś zachowały się trzy średniowieczne nagrobki, pochodzące z tego cmentarza, wykorzystane po likwidacji nekropolii jako materiał budulcowy.
Można je obejrzeć w holu Muzeum Dawnego Kupiectwa, zlokalizowanego w miejskim ratuszu (Rynek 37).
Są to: nagrobek Chany, córki Izaaka, nagrobek Izaaka, syna Sabataja oraz nagrobek Druchny córki Sabataja.
Pierwszy nagrobek odnaleziono jeszcze w XIX wieku, służył jako płyta chodnikowa. Drugą macewę odkryto w roku 1988 tuż obok fontanny zlokalizowanej na rogu Rynku i ulicy Kazimierza Pułaskiego. Istnieją podejrzenia, ze kamienia użyto jako fundament dla pręgierza miejskiego.
Na nagrobek Druchny natrafiono natomiast w połowie lat siedemdziesiątych XX w. na skarpie przy ulicy Wrocławskiej.

Zdjęcia wykonałam we wrześniu 2020 roku.

A tak wygląda istniejąca do dziś, nowożytna nekropolia żydowska wraz z wiodącą do niej drogą, uwidoczniona na planie Świdnicy z okresu międzywojennego: