Budynek, po kilku renowacjach, jest bardzo nowoczesny, a jego ciekawa architektura przywodzi na myśl styl modernistyczny.
Obiekt ten kryje jednak jeszcze jedną tajemnicę przeszłości - wzniesiono go w miejscu dawnej Nowej Synagogi, w zasadzie na jej fundamentach.
Nowa Synagoga powstawała długo, jej budowę prowadzono od roku 1899 przez dziesięć lat. Była największą bóżnicą w mieście i jednym z najbardziej reprezentacyjnych budynków Częstochowy.
Wzniesiono ją na planie czworoboku w stylu neoklasycystycznym, ozdabiając zachodnią ścianę frontową zgrabnym portykiem o czterech kolumnach, na których wsparto trójkątny tympanon z hebrajskim napisem "Otwórzcie bramy i sprowadźcie sprawiedliwemu stróża wiary", ponad którym umieszczono Tablice Dekalogu i Gwiazdę Dawida.
We wnętrzu znajdowała się duża sala modlitewna, zlokalizowana na parterze z Aron ha-kodesz umieszczonym na ścianie wschodniej i otaczającym całość babińcem, umieszczonym na piętrze i wspieranym na kolumnach.
W sąsiedztwie utworzono szkołę kantorów oraz Instytut Judaistyczny.
Niemcy zdewastowali wnętrze synagogi już na początku września 1939 roku, a następnie podpalili ją w Boże Narodzenie, dnia 25 grudnia 1939 roku. Wypalona skorupa budynku przetrwała wojnę i istniała w krajobrazie miejskim aż do połowy XX wieku, kiedy to Orkiestra Symfoniczna zwróciła się do Kongregacji Wyznania Mojżeszowego w Częstochowie z propozycją przejęcia budynku synagogi, celem wyremontowania go i przeznaczenia na filharmonię. Rozmowy miały przebieg pozytywny i w dniu 31 grudnia pozostałości bóżnicy przekazano nieodpłatnie miastu z zastrzeżeniem, by nowo powstały obiekt został odbudowany w stylu i kształcie zbliżonym do dawnej modlitewni.
Prace budowlane ruszyły, ale - jak widać - ówczesne władze nie do końca wywiązały się z danego przyrzeczenia, dzisiejsza Filharmonia Państwowa przypomina bowiem nieistniejącą synagogę jedynie symbolicznie, chociaż wznosi się na jej ruinach w sensie dosłownym. Projekt obiektu wykonał Tadeusz Gawłowski z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a cały gmach, oddany do użytku w 1965 roku, przeszedł niedawno gruntowną modernizację.
Jak podaje Wirtualny Sztetl:
W sierpniu 2007 roku, podczas remontu i adaptacji piwnic Filharmonii na siedzibę Częstochowskiego Stowarzyszenia Jazzowego natrafiono na pozostałości wapiennego muru, z którego została wzniesiona synagoga. W gruzie, którym najwyraźniej uzupełniano ubytki muru, pracownicy ekipy remontowej znaleźli fragment gzymsu okiennego. Przy ścianie natrafiono na zakamarek zamknięty filarem, a obok łuk konstrukcji. Całe odkrycie zostało wyeksponowane.
W ścianie, znajdującej się po prawej stronie wejścia do gmachu, wmurowana została kamienna tablica w kształcie macewy z inskrypcjami w języku polskim, angielskim, hebrajskim i jidysz.
Polski napis głosi, iż:
W tym miejscu wznosiła się Nowa Synagoga, która została spalona przez hitlerowskich barbarzyńców 25.12.1939 r. Akt ten był początkiem zagłady Żydów w Częstochowie. Na szczątkach Nowej Synagogi zbudowany został gmach Państwowej Filharmonii
Zdjęcia wykonałam w listopadzie 2017 roku.
Fotografie archiwalne pochodzą m.in. ze zbiorów serwisu Fotopolska.
Lokalizacja