Postautor: Markot Roman » środa 16 lut 2022, 17:19
Wola Zręczycka, nazywana też Wólką, przysiółek, integralna część Zręczyc w gminie Gdów. Choć przez stulecia była małą osadą z folwarkiem, do dziś zachowała swoistą odrębność. Początek jej historii należałoby lokować u zarania polskiej państwowości, kiedy to powstawały służebne wsie, świadczące powinności na rzecz jakiegoś grodu. Być może służebność czyniono dla grodziska w Szczyrzycu, gdyż w Gdowie raczej takowego nie było. Niewielkie siedlisko nazwano Starą (Sthara) alias Chudą Wolą (Wolya). Zaś metryki kościelne w 17 i 18 wieku odnotowują już jako Wolę, a dopisek Zręczycka pojawił się na mapach dopiero w 19 stuleciu. Od początku istnienia do schyłku 20 wieku, Wola należała do niegowickiej parafii, obecnie do gdowskiego kościoła.
W staropolszczyźnie wyraz wola znaczył to samo co wolność. Stąd pustą ziemię, oddawaną zasadźcy na zasiedlenie, ze zwolnieniem na pewien czas od wszelkich służb i czynszów dla władcy nazywano Wolą. Nazwa sugeruje, iż w tym miejscu miał początek osadnictwa na prawym brzegu Raby w gdowskiej gminie, gdzie dzisiaj ulokowane są: Podolany, Zręczyce, Zagórzany, Zalesiany i Stryszowa. Mocno pagórkowaty z licznymi jarami, z pewnością w całości zalesiony teren w 12-13 stuleciu, był mało atrakcyjną ziemią do zagospodarowania. Toteż przydzielano ją wolnym kmieciom, jak również szeregowemu rycerstwu, stanowiących załogę i służbę dla najbliższego grodu. Tę bardzo rozległą włość za Rabą, nazywaną początkowo: Szrzanczycze, Zrzanczycze, Zrzencice, Zrencice, (być może od imienia jej pierwszego zasadźcy), zasiedliło drobne rycerstwo i liczni włodykowie. Od nich, co najmniej 29 części, w latach 1389 -1418 nabył Jan Ligęza, który zmienił nazwisko na Niewiarowski, herbu Półkozic, właściciel niegowicko-niewiarowskiego majątku. W kupno dawnych Zrzencic, Zrzęczyc włożył wiele wysiłku, pozyskując większość dziedzin. Za każdą z nich płacił najczęściej 30-60 grzywien (ogółem wydał blisko 1000 grzywien). Zwieńczeniem całej transakcji było przeniesienie wsi na prawo niemieckie, co zrealizowali w 1421 roku spadkobiercy Jana Ligęzy-Niewiarowskiego. Jeszcze przed 1470 rokiem, z rozległych Zrzęczyc wyodrębniły się osobne wsie: Zrzęczyce Górne, dzisiejsze Zagórzany, Zrzęczyce Dolne czyli Podolany oraz Zrzęczyce, obecnie Zręczyce, a z ich południowej części dzisiejsze Zalesiany.
Zachowane dokumenty wymieniające wszystkie posiadłości Ligęzów w niegowicko- niewiarowskim kluczu pochodzą z lat 1427-29. W rękach sukcesorów Jana Ligęzy, który zmarł w 1418 roku, znajdowały się wówczas następujące wsie: Niewiarów, Niegowić, Łazany, Wolica, cz. Sławkowic, Szczygłów, Wiatowice, Zborczyce, Zrzęczyce Górne (Zagórzany), Zalesie (Zalesiany), Jaroszówka, Wieniec, Dziekanów (Dziekanowice), Nieznanowice oraz Świdówka, (dziś cz. Niewiarowa). Zatem Stara Wola zanim przeszła w ręce Półkoziców Niewiarowskich, a z nich na Lubowieckich, co najmniej do końca 15 stulecia, należała jeszcze do Drużnitów, w 1470 roku dzierżył ją rycerz Skarbek.
Do zagospodarowania na Woli wybrano zalesione wzgórze, poczynając od Raby aż po szczyt, zwany dzisiaj Szczołb. Na północnej części, mocno pofałdowanego zbocza, wykarczowano około stumorgową połać, ciągnącą się od rozlewiska rzeki, na wschodzie ograniczoną potokiem Klęczańskim. Z zachodu i południa pozostało niecałe 400 morgów górzystego lasu z licznymi jarami, na obu stronach grzbietu. Areał ziemi pod zasiedlenie i uprawę roli, obszarowo przetrwał przez stulecia prawie nie zmieniony. Do osady od przeprawy na Zagaju i od Marszowic, wg mapy Miega w 1783 roku, droga biegła doliną. Do folwarku postawionego na wypłaszczonym cyplu zbocza, od podnóża wzniesienia, zachodnią stroną połaci, uformował się w górę stromy i kręty, 600 metrowy podjazd. W nieodległym czasie do zabudowań prowadziła druga droga od Podolan przez las, mniej bystra, z łagodniejszym podjazdem o przewyższeniu około 50 m. Niebawem stała się głównym dojazdem do folwarku, jej przebieg przez wieki uformował niezbyt głęboki wąwóz, dziś zarosły drzewami, lecz łatwy do odnalezienia. Wzdłuż zapomnianej drogi prowadzi w górę ścieżka, na skraju lasu wieńczy ją kapliczka umieszczona na dębie.
-
Załączniki
-
- Wolka nad Raba w 2022 r.JPG (263.91 KiB) Przejrzano 6801 razy
-
- Gdow - Wola na mapie Miega 1783.JPG (219.88 KiB) Przejrzano 6801 razy
-
- Wola na mapie Miega 1783 r.JPG (285.79 KiB) Przejrzano 6801 razy
-
- Stary folwark z dojazdem w 1847 r.jpg (255.39 KiB) Przejrzano 6801 razy
-
- Stara droga do folwarku od Podolan.JPG (262.24 KiB) Przejrzano 6801 razy
-
- Stara droga od strony folwarku.JPG (214.48 KiB) Przejrzano 6801 razy
-
- Kapliczka przy starej drodze.JPG (281.61 KiB) Przejrzano 6801 razy