Bardo - dyskusja o warowniach

[damwer1]

Hej, pobieżnie przeleciałem rozmowę i dodając do problemu dwóch grodzisk w Bardzie swoje "dwa grosze". Informacje w większości źródeł opierają się na publikacji Kaletynów, Lodowskiego (1968) i tam wymienione są dwa, właśnie zaznaczone na zdjęciu. Co do kasztelanii, to tak naprawdę wszystkie jej pozostałości są pod spodem, a to wielkie założenie, które widać zwłaszcza od strony miasta to XVIII w. fort (informacja ta jest na stronie zabytek.pl odnośnie tego stanowiska, u Kaletynów tej informacji nie ma).
Co ciekawe, archeolodzy potraktowali to jako dwa stanowiska, ale o podobnej chronologii. Dla kasztelanii X/XI-XIII w., a dla grodu na zakolu XII-XIII w. Nie wiadomo czy w ogóle to drugie grodzisko to grodzisko, a jeśli to skłaniałbym się ku hipotezie, że było po prostu częścią kasztelanii, która mogła mieć znaczne rozmiary. Podaje się, że gród został zniszczony przy budowie toru kolejowego.

[damwer1]

A co do "obrywu" bardzkiego - to tak naprawdę osuwisko. Opisane jest w tym artykule, choć też po szybkim przeglądzie chyba nie ma tutaj skutków dla zmiany koryta rzeki. Artykuł dostępny tutaj: https://www.researchgate.net/publicatio ... eologiczna
W literaturze jest też pozycja prof. Migonia, chyba o nachyleniu bardziej popularnonaukowym: Migoń P., 2011, Osuwiska w Bardzie. "Sudety", 120: 38-39.

[Gniewko]

Myślę jednak, że Nysa budowała tu mniejszy meander.

Ale akurat w tej chwili dosłownie siedzę sobie w miejscu widocznym na starej pocztówce i frapuje mnie pryzma z przodu zdjęcia (teraz jest tu parking).

[Gniewko]

A teraz siedzę pod mostem kolejowym i faktycznie domniemane grodzisko przy torach na charakter wysokiego na ok 3 metry Plateau. W miejscu gdzie na lidarze (powyżej) jest czubek wektora widać coś, co przypomina niski wał.

[Gniewko]

Na jednej z niemieckich stron znalazłem taką grafikę. Wiem, jest niewyraźna, ale ewidentnie ukazuje DWA założenia wczesnośredniowieczne na wschodnim brzegu Nysy.

Edit: pomijam punkt w Śremie. To miejsce już eksplorowaliśmy ze smarem dawno temu.

[Gniewko]

Mam taką wątpliwość, z którą sobie nie radzę. Może ktoś będzie miał jakiś pomysł.

Brzetysław II najeżdża Śląsk w roku 1093. Burzy zamek w Bardzie i buduje nowy w Kamieńcu, w miejscu gdzie w XIV wieku było opactwo cysterskie.
W tym samym roku palatyn Władysława Hermana - Sieciech - w odwecie za najazd księcia czeskiego plądruje Morawy. W tym samym roku!

Moje pytanie jest takie: w jakim celu Brzetysław przenosi fortalicjum o zaledwie 10 km w dół rzeki? I ile czasu może zajmować budowa zamku?

[Gniewko]

Cytat z Kroniki Kosmasa i szersze rozwinięcie tłumaczenia:

"Quotiescunque Poloniam invasit semper cum ex ista parte fluminis Odrae a castro Recen usque ad urbem Glogov praeter solum Nemci oppidum nullus habitaret hominum"

"Kiedykolwiek wtargnął do Polski (Brzetysław) zawsze z wielkim triumfem wracał. Tak ją pustoszył częstymi napadami, że od tej strony Odry od grodu Ryczyn (Oława) do Głogowa oprócz jedynego grodu Niemczy, nie mieszkał żaden człowiek".

Najazdy Brzetysława trwały od roku 1093 do 1099. Bardo zostało zburzone w 1096 (powyżej jest mój błąd), a zatem zamek w Bardzie był wtedy opustoszały.

[Gniewko]

Jest jeszcze jedna ciekawa historia:
Źródła polskie nie wymieniają śladów osadnictwa, ani fortalicji w okresie X do końca XII wieku na obszarze na południe od południowych stoków Ślęży do Strzelina.
Pierwszym zamkiem (castrum) jest Wleń (koniec XII wieku). Oprócz tego wcześniej są tylko dwa oppida (grody warowne) - Gramolin i Niemcza. Ta druga nie jest zdobyta do roku właśnie 1093 (Brzetysław I ją ominął w 1038).
Księga Henrykowska wymienia pierwsze osady: Przyłęk, Radkowice, Dzbanów, Ożary, Rogowiec Ząbkowicki, Sławęcin i Topolę końcem XII wieku.

To jakim cudem Bardo jest castrum?

źródło: Studia z Dziejów Ziemi Kłodzkiej - Wrocław 1990, zeszyt LIII.

[Gniewko]

I jeszcze o Kasztelanii - z Śląskich Sprawozdań Archeologicznych, Wrocław 1993:

"Sekwencja osadnicza stwierdzona na stanowisku 1 w Bardzie:
Schyłkowy paleolit, mezolit, wczesne średniowiecze świadczą o szczególnych walorach tego miejsca (...), wymienione walory pozwalają spodziewać się dalszych śladów osadnictwa z epoki kamienia pod warstwami grodziska"

775 zabytków z krzemienia i rogowca, 11 fragmentów ceramiki, kości tura.

Być może Kasztelania została w 1752 roku przebudowana na fort, ale obaj autorzy Tomasz Płonka i Jarosław Winnicki o tym nie wzmiankują.

W związku z minimalną ilością ceramiki wczesnośredniowiecznej wydaje mi się, że Kasztelania i zamek "Birde alias Bardo" z Kroniki Książąt Polskich (1382-1386) to dwa różne miejsca.
Myślę też, że castrum Bardo zostało wzniesione przez Czechów i jako "Polonorum"(Kosmas) było obsadzane polską załogą.

[Gniewko]

Dziś w "Studiach z Dziejów Ziemi Kłodzkiej" doczytałem co następuje:

Sieciech zaczął w pewnym momencie przejawiać zapędy odebrania władzy Władysławowi Hermanowi, co spotkało się z buntem możnowładców. Jednak sterroryzowani uciekli z Małopolski do Czech. Tam wysunęli postulat uznania za następcę tronu Zbigniewa - pierworodnego syna Władysława, acz z nieprawego łoża. Poparł tę ideę Brzetysław II i Zbigniewowi przyznano północną część Dolnego Śląska ( południowa była opustoszała przez czeskie najazdy). Brzetysław zatem nie spodziewał się odwetu od strony Wrocławia i dlatego zbudował Kamenecz od strony Krakowa. A czasu miał dość, bo z Krzywoustym dogadał się dopiero trzy lata później.