Burkatów i Lutomia - pole bitwy

[Markov]

Wojna Siedmioletnia, a w jej ramach tzw. trzecia wojna śląska od początku toczyła się ze zmiennym szczęściem, jednak rok 1760 przyniósł wielką austriacką ofensywę. W jej wyniku Austriacy zajęli twierdze w Kłodzku oraz słabo bronione przełęcze sowiogórskie w Bardzie i Srebrnej Górze. Warto przypomnieć że twierdza srebrnogórska jeszcze nie istniała, a jej budowa miała zapobiec podobnym wypadkom w przyszłości. Następny rok, 1761 przyniósł Austriakom kolejny sukces - 1 października w wyniku zaskakującego ataku zdobyli Świdnicę, wówczas ważną śląską twierdzę.
Ale już wiosną 1762 roku na Śląsk maszerowała by opanować sytuację ponad 55-tysięczna armia pruska pod dowództwem samego króla Fryderyka II Wielkiego. Dowódca wojsk austriackich, znany z kunktatorstwa, a przynajmniej zachowawczej taktyki, feldmarszałek Leopold von Daun mający pod swoimi rozkazami w sumie 75 tys żołnierzy, pozostawił w Świdnicy 9-tysięczną załogę, zaś główne siły rozmieścił w końcu czerwca 1762 roku na umocnionych pozycjach między Sobótką a Pyszczyńską Górą na północny wschód od Świdnicy.
Pyszczyńska Góra

IMG_1686.JPG (75.75 KiB) Przejrzano 7190 razy

Ślady umocnień mających zatrzymać Prusaków są widoczne po dziś dzień.

IMG_1695.JPG (115.96 KiB) Przejrzano 7190 razy

IMG_1688.JPG (179.34 KiB) Przejrzano 7190 razy

IMG_1690.JPG (160.46 KiB) Przejrzano 7190 razy

IMG_1691.JPG (166.28 KiB) Przejrzano 7190 razy

Reduta na Górze Popiel w Makowicach. na sąsiednim wzgórzu znajduje się następna reduta, ta jednak jest niedostępna jako że znajduje się na terenie ogrodzonej winnicy.

IMG_1696.JPG (148.3 KiB) Przejrzano 7190 razy

Król Fryderyk, którego najważniejszym celem było odzyskanie Świdnicy postanowił zaatakować wojska austriackie wiszące złowrogim cieniem nad oddziałami oblegającymi Świdnicę. Feldmarszałek von Daun na wieść wobec ruchów wojsk pruskich postanowił uchylić się od uderzenia i odejść w kierunku południowo- zachodnim na nowe pozycje w trudnym do prowadzenia walk górskim terenie od Witoszowa i Modliszowa po Świebodzice.

[Markov]

Wojska pruskie pomaszerowały za odchodzącym przeciwnikiem, jednak król Fryderyk stanął przed dylematem, albo frontalny atak na silne pozycje w trudnym górskim terenie albo podjąć próbę obejścia lewej, słabo zabezpieczonej flanki Austriaków i w ten sposób zdestabilizować całą obronę. Wybrał drugi wariant i 6 lipca 1762 roku doszło do starcia pod Strugą, w którym pruski korpus generała Wieda, mimo poniesionych dużych strat odrzucił austriacki korpus generała Brentano. W tej sytuacji feldmarszałek Daun nakazał wycofanie wojsk jeszcze głębiej w góry pozostawiając bronione tylko wsie na przedpolu - Burkatów i Bystrzycę Dolną. Austriaków oczekiwali więc za swoimi górskimi redutami, fosami i palisadami na frontalny atak Prusaków, którym mogli zadać ciężkie straty i wreszcie pokonać, co byłoby w polu trudne lub wręcz niewykonalne z uwagi na geniusz dowódczy króla Fryderyka. Jednak ten miał przysłowiowego asa w rękawie, całkiem nową i rewolucyjną taktykę. Dotychczas armie walczyły w zwartych liniach, a tutaj było inaczej. Fryderyk podzielił swoje wojska na samodzielne zgrupowania, którym przydzielił własne zadania taktyczne.
Lewe skrzydło pruskie obsadzał gen. książę von Wurttemberg, zgrupowanie gen Mollendorfa zajęło pozycje między Bystrzycą Dolną a Opoczką, a po jego prawej stronie, między Bystrzycą Dolną a Witoszowem stanął gen. Knoblauch, zaś dalej na zachód w rejonie Modliszowa zgrupowania Ziethena i Mannteufla z rosyjskim korpusem posiłkowym gen. Czernyszewa pod Starym Julianowem.
Po przedwczesnej śmierci cara Piotra III, wielkiego zwolennika Prus i ich króla władze w Rosji objęła Katarzyna, która chcąc zachowywać neutralność odwołała korpus do Rosji, jednak na osobistą prośbę króla Fryderyka gen. Czernyszew opóźnił odejście o kilka dni, i nie angażując się w walki samą swoją obecnością wiązał znaczne siły austriackie.
Widok na pozycje Austriaków spod Starego Julianowa

IMG_1733.JPG (73.51 KiB) Przejrzano 7189 razy

Oraz Modliszowa

IMG_1730.JPG (66.52 KiB) Przejrzano 7189 razy

W nocy z 19 na 20 lipca pruski 10. Regiment Piechoty gen. von Mosela zaatakował i zdobył wysunięte pozycje austriackie w Burkatowie co umożliwiło podciągnięcie artylerii i przygotowanie stanowisk w bezpośredniej odległości od wzgórz po zachodniej stronie rzeki Bystrzycy.
20 lipca feldmarszałek Daun nakazał przejście pobitego niedawno korpusu gen. Brentano pod Lutomię, ten jednak z powodu wyczerpania marszem w trudnym górskim terenie dotarł tylko do położonej za wzgórzami wsi Michałkowa.

[Markov]

Rankiem 21 lipca rozpoczął się potężny ostrzał artylerii pruskiej rozlokowanej w rejonie Opoczki, Omiecin i Burkatowa na główne pozycje austriackie.

IMG_1698.JPG (100.49 KiB) Przejrzano 7189 razy

IMG_1702.JPG (116.82 KiB) Przejrzano 7189 razy

Na odgłos kanonady w stronę Lutomi ruszył obozujący w niedalekiej Michałkowej austriacki korpus gen. Brentano. Na przedpolach Lutomi starł się z czterema pruskimi regimentami piechoty i po krwawej walce na bagnety został odrzucony na pozycje wyjściowe. Idący za ciosem z kontratakiem Prusacy zdobyli na wzgórzach trzy forty z 6 armatami.

IMG_1721.JPG (76.79 KiB) Przejrzano 7189 razy

Zdobycie tych pozycji odsłoniło skrzydło pozycji austriackich na górach na wschodnim brzegu Bystrzycy, między Bojanicami a Bystrzycą Górną. Atak na nie rozpoczął się niezwłocznie. Regimenty ze zgrupowania gen. Mollendorffa za cenę utraty 15 oficerów i 389 żołnierzy zdobyli szańce austriackie, na które niebawem wciągnięto artylerię która rozpoczęła ostrzał pozycji austriackich po zachodniej stronie Bystrzycy.

IMG_1714.JPG (87.44 KiB) Przejrzano 7189 razy

IMG_1719.JPG (97.62 KiB) Przejrzano 7189 razy

Rozpoczął się wtedy atak zgrupowania gen. Knoblaucha na pozycje między Bystrzycą Górną a Witoszowem

IMG_1723.JPG (71.05 KiB) Przejrzano 7189 razy

W tym samym czasie od strony Modliszowa zaatakowało pozycje austriackie ciągnące się od Złotego lLasu na północny wschód zgrupowanie Manteuffla.

IMG_1735.JPG (109.83 KiB) Przejrzano 7189 razy

Wobec tak skoordynowanych ataków obrona Austriaków wkrótce się załamała a oddziały rozpoczęły odwrót wzdłuż rzeki Bystrzycy w stronę Nowej Rudy i Jedliny.


W bitwie życie straciło ponad 800 żołnierzy pruskich, w tej liczbie 8 oficerów, 900 odniosło rany bądź zaginęło. Austriaków poległo 202, 349 odniosło rany, 236 pojmano do niewoli zaś 559 zaginęło. Zwycięzcy zdobyli też 13 dział.

[Markov]

Jak już wspomniałem, ślady bitwy są widoczne po dziś dzień. Na wzgórzu na wschód nad Bystrzycą Górną znaleźć można pozostałości austriackiej reduty. Niestety, lato nie jest porą roku korzystną do szukania takich rzeczy. Widok na miejscu był taki jak na załączonym obrazku.

IMG_1707.JPG (142.7 KiB) Przejrzano 7189 razy

IMG_1709.JPG (159.51 KiB) Przejrzano 7189 razy

IMG_1711.JPG (49.71 KiB) Przejrzano 7189 razy

Zdecydowanie lepiej widoczne były kamienne nasypy w lesie niedaleko wspomnianej reduty, z dużym prawdopodobieństwem związane z bitwą.
Położenie widocznego na zdjęciu a ciągnącego się kilkadziesiąt metrów sugeruje że mogła to być pozycja ubezpieczająca redutę.

IMG_1703.JPG (177.64 KiB) Przejrzano 7189 razy

IMG_1706.JPG (194.08 KiB) Przejrzano 7189 razy

Na koniec widok z podnóża wzgórz w stronę równin. Widok z pozycji wojsk austriackich na szczytach musiał być o wiele bardziej imponujący, jednak obecnie wszystkie pokrywa gęsty las.

IMG_1715.JPG (70.43 KiB) Przejrzano 7189 razy

[Markov]

Kroacka Studzienka.
Źródło przy drodze z Lutomi do Glinna w północno-zachodniej części Gór Sowich zawdzięcza swoja nazwę wydarzeniom Wojny Siedmioletniej i bitwy pod Burkatowem. Wtedy to w rejonie Glinna stacjonowały oddziały armii austriackiej rekrutowane w Chorwacji i w tymże źródełku Chorwaci mieli poić swoje konie.
Miejsce odwiedzane licznie już w XIX wieku i wtedy to źródło ujęto w kamienno betonowe obramienie i postawiono kamienny nieregularny obelisk z marmurowym medalionem, obecnie z napisem w języku polskim.

[Karolina Kot]

Niesamowicie się to czyta! W dodatku wszystko zostało napisane dokładnie w rocznicę tamtych wydarzeń.
Obiecuję zajrzeć w te rejony w porze bezlistnej i poszperać.

Bardzo dziękuję za inspirację.