Siedliska Bogusz – mogiły ofiar rabacji galicyjskiej

[Czech]

Na cmentarzu parafialnym w Siedliskach Bogusz (podkarpackie) stoi neogotycka kaplica, kryjąca ciała 23 ofiar rzezi panów, dokonanej przez miejscowych chłopów pod wodzą Jakuba Szeli. Nagrobną kaplicę ufundowała w 1860 r. Ludwika z Boguszów Gorayska. W tamtym czasie miejsce zbiorowej mogiły znajdowało się poza cmentarzem.

Nad drzwiami kaplicy widnieje herb Boguszów oraz tablica z nazwiskami pomordowanych:

D.O.M ku Wiecznej Pamięci

Stanisławowi z Zięblic Boguszowi.
Wiktorynowi, Nikodemowi, Włodzimierzowi i Tytusowi Boguszom,
Zabierzowskiemu, Podhoreckiemu, Bilińskiemu, Kalicie, Kleinowi,
Stradomskiemu, Gumińskiemu, Pieszczyńskiemu, Rozkosznemu, Stradomskiemu, Piotrowskiemu, Olszańskiemu, Kaczkowskiemu, Towarnickiemu,
w d.19 lutego 1846 r. z tego świata boleśnie zeszłym a tu pochowanym.

Ludwika z Boguszów Gorayska tę kaplicę postawiła 1860 r.

Należący do Boguszów dwór w Siedliskach utrzymywał mandatariusza. który wykonywał władzę sądową. Przez długie lata miejscowy dziedzic prowadził proces sądowy z sąsiednią wioską Smarżowa, w tym szczególnie z chłopem Jakubem Szelą. W gnębionych przez pana poddanych narastała wrogość przerodzona w lutym 1846 r. w krwawą zemstę.
Czas jej wybuchu oraz jej charakter był dziełem Austriaków, którzy postanowili rękami chłopów stłumić przewidziane na 21 lutego wielkie powstanie narodowe.

Jak pisze ks. prof. Bogdan Stanaszek:
„Wydarzenia w Siedliskach zbiegły się ze zjazdem rodzinnym Boguszów z okazji imienin żony seniora rodu Apolonii (9 lutego 1846 r.). Zła pogoda sprawiła, że goście zatrzymali się we dworze przez blisko dwa tygodnie.
20 lutego dziedzic Siedlisk Wiktor Bogusz odwoził dzieci Feliksa Bogusza z Rzemienia do Kamienicy Dolnej. Tam został zatrzymany przez chłopów w karczmie i zabity po przybyciu Szeli. Wraz z nim zginął dzierżawca Antoni Pieszczyński.
Chłopi udali się następnie do Siedlisk rabując po drodze dwory w Gorzejowej i mordując ich właścicieli.
W dworze w Siedliskach padły kolejne ofiary: 87-letni Stanisław Bogusz, mandatariusz Adam Kalita, ekonom Jan Stradomski, pisarz gorzelniany Jan Stradomski.
W kilka godzin później zginęli próbujący się ukryć: Tytus oraz Włodzimierz Bogusz. Obydwa dwory w Siedliskach zostały zrabowane.
Śmierć z rąk chłopów spotkała także dwóch innych członków rodziny Boguszów, Nikodema właściciela Smarżowej oraz Stanisława dziedzica Rzędzianowic, którego pojmali już 19 lutego i dobili podczas transportu do Tarnowa.
Na polecenie Szeli chłopi zabili również Niemca Józefa Kleina dzierżawiącego folwark na Kopalinach”.

[Czech]

Obok kaplicy znajduje się grób 13-letniego Włodzimierza Bogusza, który po dokonanej w dworze rzezi został wyciągnięty z ukrycia i zamordowany przez chłopów.
Na brązowej tablicy jego matka zamieściła wiersz:

Zbyt wczesne życia jego zginęło zaranie,
Uciekła z ziemi dusza niewinna i czysta,
Więc wieczny odpoczynek racz mu dać o Panie
I spraw to, niech mu świeci światłość wiekuista.
A mnie, com tu została daj święte ufanie,
Że ta droga za grobem niepewna i mglista
Na którąś rzucić raczył cienie tajemnicze
Złączy nas i przed Twoje sprowadzi oblicze.

[Gniewko]

"Wygrali,wygrali ci nasi panowie
wygrali ojczyznę cepami na głowie
na gardziołku siendę, flaków wydobendę
na miejscu ślachcica sam ślachcicem będę"

Może to co piszę winno być w innym wątku, ale to tu właśnie swoją "polityczną karierę" zaczął imć Jakub Szela. To tu w Siedliskach wydał wyrok na Stanisławie Boguszu i jego 12-tu członkach rodziny i oficjelach dworskich, 20 lutego 1846 roku

[Gniewko]

Dziwną historię wyczytałem w pamiętnikach Ksawerego Preka. Otóż jego zdaniem pochówek rodziny Boguszów nie znajduje się na (dawnym) cmentarzu. Zagadka do przemyślenia...

[smar]

Pomimo że obowiązujące prawo nie zezwalało już szlachcie na bicie chłopa, a jedynie na jego uwięzienie, szlachta nie zwracała na to uwagi i często chłosta kończyła się nawet śmiercią poddanego, a skutki kary zależały jedynie od siły i sadyzmu bijącego (np. ekonoma). Podobnego traktowania ze strony szlachty doznał także Jakub Szela. Po uwięzieniu w kajdanach w końcu grudnia został zaprowadzony na nabożeństwo do kościoła. Stanie na mrozie przed świątynią zakończyło się groźnymi odmrożeniami

Jak zwykle prawda nie jedną ma stronę... Ja mimo wszystko stanąłbym po stronie Szeli...
ps. Cytat z Wikipedii

[Gniewko]

Jestem na miejscu, a więc relacja na żywo:
1. Kaplica cmentarna widoczna na zdjęciach Czech powstała w 1912 roku
2. Obecny kościół parafialny stoi na miejscu cmentarza z roku 1814.

[Gniewko]

Muszę się na chłodno odnieść do słów, które zacytowała Czech, a mówiących o fundacji kaplicy nagrobnej w roku 1860.
Nie sądzę by Ksiądz Stanaszek się pomylił, ale kaplica nie stała na cmentarzu. Chyba, że ta na zdjęciach jest repliką poprzedniej. Albo też, że zbiorowa mogiła jest właśnie tam, gdzie stoi owa kaplica (tylko to by oznaczało, że kostnica jest znacznie starsza)
Dlaczego tak myślę?
Kolejny ustęp z pamiętników Ksawerego Preka:

[Gniewko]

Chyba jednak Ksiądz Stanaszek się "kopnął".
Sprawdziłem w Minakowskim. Nie ma w tym czasie zapisu o Ludwice Bogusz.
Jest natomiast LEONTYNA - żona LUDWIKA

I o dziwo ta Pani posiada wśród przodków / powinowatych Stanisława Tadeusza Bogusza, który zginął w czasie Rabacji Galicyjskiej.

Kaplica chyba jednak jest młodsza.

[Gniewko]

Muszę złożyć oficjalne dementi i przyznać się do błędu, bo...odkopałem Ludwikę Gorayską z Boguszów (u Bonieckiego). Niewiele o niej wiadomo. Tylko tyle, że była córką Stanisława Tadeusza i zmarła ok 1876.
Niejasności wszakże pozostają. I to nie tylko te, które pochodzą z wypowiedzi Ksawerego Preka, czy tradycji lokalnej, ustnej.
Nasz Admin dotarł do mapy tego miejsca z 1849 roku...

[Gniewko]

Żeby już tego wątku nie rozwlekać, poniżej fragment mapy Siedlisk-Bogusz z 1849 roku (znalezionej przez Kusmanka), z którego jasno wynika, że miejscowa ludność duby smalone bredzi. Dawny kościół (1619-1905) stał na miejscu obecnego, cmentarz założony w 1814 roku też już jest.

Jedyne co dziwi, to że kaplica cmentarna ufundowana przez Panią Gorayską w 1860 też jest i to w tym samym miejscu co obecnie.

Miejsce mogiły zbiorowej ofiar Rabacji pozostaje więc nieznane....

I jeszcze fotografia dawnego kościoła (z Polska-org). Jest to zdjęcie z "duchem"
Po prawej stronie od dzieci ewidentnie "ktoś" stoi......