Strażnicy Czasu

Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu jest najważniejszym miejscem historycznym Polski. Tu odbywały się koronacje większości polskich królów oraz ich pogrzeby. Pochowani są tu św. Stanisław ze Szczepanowa, inni biskupi, prawie wszyscy królowie i członkowie rodzin królewskich oraz wodzowie, przywódcy polityczni i wieszcze narodowi.

Początki katedry sięgają 1000 r. Po pożarze w 1305 r. romańskiej budowli, król Władysław Łokietek wzniósł nową świątynię w stylu gotyckim. Później jej bryła została otoczona licznymi kaplicami. Ponad katedrą górują trzy wieże: Zegarowa, Srebrnych Dzwonów oraz ta, na którą się wychodzi, aby zobaczyć Dzwon Zygmunta.
Fasadę szczytową gotyckiej katedry zdobi piękna rozeta, nad nią orzeł oraz posąg św. Stanisława.
Po prawej stronie widoczna jest XV w. Kaplica Świętokrzyska oraz Wieża Srebrnych Dzwonów (zwana również Wikaryjską). Po przekroczeniu portalu wejściowego, nad schodami do katedry, wiszą kości mamuta i niedźwiedzia jaskiniowego – obecnie zasłonięte na czas remontu. Legenda mówi, że jak odpadną z łańcuchów to nastąpi koniec świata. Na wejściowych drzwiach do katedry powtarza się inicjał "K", który nie dotyczący słowa Kraków (jak to reklamuje lokalna telewizja) ale odnosi się do Kazimierza Wielkiego. Po lewej stronie znajduje się Kaplica Św. Trójcy. Wycieczki szkolne nadal robią sobie zdjęcia grupowe przed południową elewacją, na tle złotej kopuły, renesansowej Kaplicy Zygmuntowskiej. Po stronie północnej jest również obfotografowany Kościuszko na tle Wieży Zegarowej (zwanej też Salomonową). W narożach jej hełmu stoją posągi: św. Kazimierza, św. Wacława, św. Stanisława i św. Wojciecha.
Zdjęcia wykonane zostały z zewnątrz - w środku jest (jak to u nas) bezwzględny zakaz fotografowania...

Jak pisze Mario, wawelska bazylika archikatedralna była miejscem koronacji większości królów Polski. Miałem możliwość stać bezpośrednio przy samym ołtarzu koronacyjnym w prezbiterium katedralnym. Był on również miejscem wielu innych historycznych uroczystości - chrztów przyszłych królów, królewskich pogrzebów (oraz innych słynnych Polaków), a także wielkich uroczystości państwowych. W środku ołtarza umieszczona jest przepiękna miniatura Maryi z Dzieciątkiem Jezus. Obok ołtarza, w miejscu gdzie stał tron królewski, jest dziś ustawiony tron biskupa krakowskiego (jego symbolicznie drugie oparcie oraz zawieszony nad nim baldachim koronacyjny króla Sasa, przypomina o pierwotnym miejscu dla króla). Ponieważ na tronie może zasiąść jedynie kardynał Krakowa - przed kolejną swoją pielgrzymką do Polski, papież Jan Paweł II, wtedy już nie kardynał Krakowa, za każdym razem zwracał się o zgodę na zajęcie tego miejsca.

W podziemiach Katedry pochowanych zostało 2/3 królów Polski. W wielu przypadkach miejsca ich pochówków znajdują się dokładnie pod leżącymi na poziomie katedry sarkofagami. Oprócz konfesji św. Stanisława ze Szczepanowa, w katedrze są pochowani też: św. Jadwiga królowa oraz bł. Wincenty Kadłubek. Niektóre nagrobki biskupów, jak ten w Kaplicy Świętokrzyskiej, biskupa Sołtyka, przytłaczają rozmiarami i przepychem, ustawiony w kącie grób króla Kazimierza Jagiellończyka - dzieło samego mistrza Wita Stwosza.

Zagadka dla ciekawskich: proszę ułożyć listę polskich królów, którzy nie byli koronowani w katedrze na Wawelu?

Postaram się odpowiedzieć na pytanie:

W katedrze na Wawelu koronowano aż! 21 królów Polski, w tym dwie królowe - Jadwigę Andegaweńską i Annę Jagiellonkę (koronowanych było również 16 żon polskich królów). Wawelska lista koronowanych głów jest więc bardzo długa!

W katedrze gnieźnieńskiej koronowano 5 królów Polski (i 4? żony królewskie):
Bolesława Chrobrego (i żonę Odę?) w 1025 r.; Mieszka II (i żonę Rychezę) w 1025 r.; Bolesława Szczodrego (i żonę Wyszesławę?) w 1076 r.; Przemysła II (i żonę Małgorzatę) w 1295 r.; Wacława II Czeskiego w 1300 r.

(W 1303 r. w katedrze praskiej koronowano żonę Wacława II - Ryksę Elżbieta - córkę Przemysła II i macochę późniejszego niekoronowanego króla Polski Wacława III).
(W 1341 r. w katedrze poznańskiej koronowano drugą żonę Kazimierza Wielkiego – Adelajdę).

W katedrze warszawskiej koronowano 2 królów Polski (oraz 3 żony królewskie):
Stanisława Leszczyńskiego (i żonę Katarzynę) w 1705 r. oraz Stanisław Augusta Poniatowskiego w 1764 r. (wcześniej koronowano tu również żony polskich królów: Władysława IV - Cecylię w 1637 r. i Michała Korybuta Wiśniowieckiego - Eleonorę w 1670 r.

Na królów polskich koronowali się też 4 rosyjscy carowie - czego my Polacy absolutnie nie uznajemy!:
(Na zamku królewskim w Warszawie Mikołaj I w 1829 r.; oraz w moskiewskim soborze Zaśnięcia Matki Bożej na Kremlu: Aleksander II w 1855 r.; Aleksander III w 1881 r. i Mikołaj II w 1894 r.).

Brawo za odpowiedź. Jak widać z przytoczonej listy, przy ołtarzu koronacyjnym w Katedrze na Wawelu ukoronowano dokładnie 75% królów Polski.
W nagrodę zamieszczam odszukane w rodzinnym albumie zdjęcie opisanych przez Mario drzwi katedralnych oraz wiszących obok kości. Według prof. Henryka Hoyera są to: fragment czaszki nosorożca, połowa dolnej szczęki walenia oraz piszczel udowa mamuta.
Wcześniej przez długie wieki sądzono, że są to kości osiadłego w jaskini pod wzgórzem wawelskim, legendarnego smoka, które w średniowieczu odnaleziono w Wiśle i zawieszono nad wejściem do katedry by odstraszały moc piekielną i złe siły.

Dla ciekawostki dodam kilka starszych zdjęć, wykonanych w 2006 r. od strony zewnętrznego dziedzińca.
Trzecia wawelska, wieża zwana Wieżą Srebrnych Dzwonów, w dolnej części zbudowana jest z kamienia łamanego, z charakterystycznymi wąskimi szczelinami strzelniczymi. Ta część jest pozostałością po wcześniejszej późnoromańskiej Wieży Wikaryjskiej z ok. 1100 r., stojącej wówczas przy drugiej katedrze, wybudowanej przez księcia Władysława Hermana.
Na wieży są 3 dzwony odlane z wyjątkowego spiżu - ze stopu miedzi, srebra, cyny, cynku oraz ołowiu.

Jak widać na kolejnych zdjęciach, kopuła Kaplicy Wazów była jeszcze pokryta starą, łataną blachą miedzianą, co wyraźnie kontrastowało z sąsiednią złotą łuską na kopule Perły Renesansu. A przecież pochodząca z drugiej połowy XVII w. Kaplica Wazów jest wzorowana na Kaplicy Zygmuntowskiej. Obecnie po dokonanym remoncie, Kaplica Wazów ma na kopule nowiutką blachę.

Do Katedry Wawelskiej prowadzą dwa wejścia:
1. znane każdemu wejście główne - zachodnie - wciśnięte pomiędzy kaplice Św. Krzyża (Świętokrzyską) i Królowej Zofii (Świętej Trójcy). Po bokach potężnych wrót ozdobionych kutymi literami K z koroną znajdują się płaskorzeźby - z lewej (pod wiszącymi kośćmi) postać Michała Anioła, z prawej św. Małgorzaty.
2. wejście boczne - południowe - wciśnięte pomiędzy kaplice Zygmuntowską i Wazów. Prowadzi wprost do konfesji św. Stanisława. Obecnie podczas dużej liczby zwiedzających służy do wychodzenia z katedry.

Trochę moich zdjęć.

Dodam jeszcze kilka kolejnych moich zdjęć.

Pozostałością drugiej katedry ( hermanowskiej ) jest krypta św. Leonarda oraz dolne partie wież zachodnich : Wieży Srebrnych Dzwonów oraz Wieży Zegarowej.

Z gotyckich pamiątek ciekawe są królewskie nagrobki z baldachimami. Kamienny baldachim nad tumbą nagrobną miały podkreślać godność zmarłego władcy.

Pierwszym z takich dzieł jest nagrobek króla Władysława Łokietka z XIV wieku. Niestety oryginalny baldachim nie zachował się. Obecny pochodzi z początku XX wieku. Kolejne to nagrobki Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełły ( baldachim jest późniejszy- renesansowy) oraz ekspresyjny nagrobek Kazimierza Jagiellończyka w kaplicy Świętokrzyskiej - dzieło Wita Stwosza. Do tego typu nagrobków nawiązuje symboliczny nagrobek Władysława III Warneńczyka - dzieło Antoniego Madeyskiego z początku XX wieku.

Jeszcze kilka słów o nagrobkach renesansowych w katedrze. Najsłynniejsze z nich to oczywiście nagrobki Jagiellonów w kaplicy Zygmuntowskiej. Ale w katedrze można zobaczyć całkiem liczne ich naśladownictwa. Najpiękniejszym z nich jest nagrobek króla Stefana Batorego - dzieło manierystyczne włoskiego artysty Santi Gucciego.

Z renesansowych elementów warto wspomnieć także o zawieszonych w nawie głównej wielkich arrasach.

Jako ciekawostkę podam, że w kaplicy Potockich wisi jeden z cenniejszych obrazów znajdujących się w świątyni. Jest to "Ukrzyżowanie" włoskiego malarza epoki baroku Giovanniego F. Barbieri zwanego Guercino ( zezowaty). Obraz pochodzi z XVII wieku.