Budynki Kolejowych Automatycznych Telefonicznych Stacji (KATS) i Bahnselbstanschlussanlage (BASA)

[warschauer44]

Przeworsk:

[warschauer44]

Węgliniec, budynek o podobnej konstrukcji jak prezentowane już m.in. w Brzegu czy Malczycach.

[warschauer44]

Białystok, budynek KATS - wykonany według powtarzalnej dokumentacji jak już prezentowane w Piotrkowie Tryb., Radomiu, Skarżysku-Kamiennej, Częstochowie czy Tarnowie. W tym wypadku najprawdopodobniej nie zamontowano żelaznych okiennic - w zamian widoczna jest czerpnia powietrza/wyjście ewakuacyjne.

[Bogdan]

Sprostowanie - Gniezno, ul. Skladowa.

W przedstawionym na fografii budynku nie było centrali systemu BASA.
Jest to tzw. budynek socjalny mieszczący szatnie, umywalnie, WC, a także stołówkę z kuchnią.
Owszem część jego wzmocniono i zaadaptowano na schron.

Centrala BASA mieściła się w po przeciwnej stronie torów na ulicy Dworcowej tuż przy budynku dworca.
Dzisiaj jest doskonale widoczna z przejeżdżających pociągów.W załączeniu aktualna fotografia.
Obecnie mieszczą się tam jakieś przychodnie, apteka i rentgen.

[warschauer44]

Serdecznie dziękuję za sprostowanie
Czy może wiadomo do kiedy w tym budynku funkcjonowała centrala KATS?

[Bogdan]

Niestety nie wiem, ale postaram się dowiedzieć i dam znać.

[Karolina Kot]

Bylibyśmy wdzięczni.

[Bogdan]

Chciałbym poszerzyć ten wątek o dodatkowe informacje.
BASA (BAhn-Selbstanschluss-Anlage) to niemiecki system łączności stworzony z myślą o przewozach kolejowych uruchomiony dla Reichsbahn w 1928 roku. Oparty był on na opracowanym przez firmę Siemens & Halske sprzęcie w nowej na owe czasy technologii terminalowej. W latach trzydziestych ubiegłego wieku elementy tego systemu zostały połączone w jedną całość umożliwiając skoordynowanie całej niemieckiej sieci przewozów kolejowych. Podczas II wojny sieć objęła całą okupowaną Europę tworząc jeden z najlepszych systemów łączności. Był to zarazem pierwszy w historii Europy automatyczny system łączności o zasięgu kontynentalnym. Posiadanie takich możliwości w zakresie centralnego sterowania ruchem kolejowym stwarzało ogromne możliwości logistyczne szybkiego przemieszczania wojsk oraz odpowiedniego reagowania na potrzeby gospodarki wojennej na całym obszarze okupowanej Europy.
Poznań już na przełomie XIX i XX wieku był węzłem kolejowym o dużym znaczeniu. Najpierw dla Prus, a następnie dla niepodległej Polski. W czasie II Wojny Światowej dla gospodarki hitlerowskich Niemiec i ich dalszej ekspansji militarnej na wschód (program OTTO) węzeł ten zyskał jeszcze na ważności. Nie dziwi fakt, że w początkowych latach wojny uruchomiono centralę łączności kolejowej systemu BASA wyposażoną w najnowocześniejszy, jak na tamte czasy, sprzęt. Umieszczono ją w części budynku tzw. Starej Dyrekcji Kolei. Konkretnie w skrzydle budynku umiejscowionego wzdłuż dzisiejszej ulicy Stanisława Taczaka (fotografia). Najpierw jednak odpowiednio zaadaptowano sam budynek. Pogrubiono i wzmocniono ściany piwnic i parteru po czym wykonano wewnątrz budynku oparty na stalowych dźwigarach wzmocniony strop . Po takich zabiegach bryła budynku pozostała w zasadzie niezmieniona. Jedyna widoczna zewnętrzna forma przebudowy to częściowe zamurowania otworów okiennych sali telekomutacyjnej (centrali telefonicznej) w części parterowej będące wynikiem wzmocnienia od wewnątrz ścian tej części budynku. Od wewnątrz otwory okienne były zamykane stalowymi okiennicami suwanymi na specjalnych szynach. Powstał w ten sposób schron w którym zainstalowano główny węzeł łączności składający się z automatycznej centrali systemu Siemens & Halske oraz system telefonii wielokrotnej (dalekosiężnej) ME-8 wchodzących w skład systemu BASA.
Kolejowa łączność działała niezależnie i to tak dobrze, że jak pozostałe linie łączności padły razem z III rzeszą to ta nadal funkcjonowała. Po wojnie Polska zyskała, sprawnie działającą sieć łączności kolejowej. W szczególności na terenach wcielonych na początku wojny do Rzeszy. Najlepiej wyposażonym technicznie oraz najlepiej zorganizowanym wśród wszystkich węzłów kolejowych w powojennej Polsce był Poznań. Na pozostałych terenach trzeba było uzupełnić i wyposażyć istniejącą już szkieletowo strukturę.

Niemiecki skrót BASA jako określenie węzła zastąpiono odpowiednikiem polskim KATS (Kolejowa Automatyczna Telefoniczna Stacja). Co ciekawe pracownicy kolejowi w potocznym języku określali elementy tej łączności słowem „bazowa”. W większości nieświadomi byli pochodzenia tej nazwy, że nie od słowa „baza” ale od podobnie brzmiącego „BASA”.

Podkreślić należy, że urządzenia centrali po rozbudowie do systemu czterocyfrowego eksploatowane były aż do 2000 roku. Charakterystyczną oznaką funkcjonowania centrali, dla osób postronnych przemieszczających się pieszo obecną ul. Stanisława Taczaka był charakterystyczny dźwięk pracy elektromechanicznych wybieraków będącymi elementami komutacyjnymi (łączącymi) automatycznej centrali telefonicznej.
W Poznaniu w 1944 roku w bezpośrednim sąsiedztwie istniejącego już schronu wybudowano nowy potężny schron przeznaczony pod nową centralę systemu BASA.
Obydwa schrony szczegółowo rozpracowałem czego efektem były dwa artykuły w miesięczniku ODKRYWCA (numery: 4/2018 i 5/2018).
Polecam też stronę repozytorium cyfrowego CYRYL gdzie są zamieszczone skany oryginalnych niemieckich planów tego nowszego schronu oraz współczesne fotografie:
https://cyryl.poznan.pl/kolekcja/812/sc ... w-musielak
Jeżeli ktoś jest bardziej zainteresowany tymi schronami, proszę o kontakt. Chętnie tez skorzystałbym z dodatkowej wiedzy na temat schronów BASA.

[warschauer44]

Osobiście, dziwi mnie późna - bo jesienna - budowa poznańskiego naziemnego schronu przeciwlotniczego (LS-Hochbunker) dla BASA - wówczas na terenie rzeszy niemieckiej praktycznie wstrzymano wykonanie schronów które wymagały dużej ilości żelaza i cementu, no chyba że DRB miało większe "chody" przy rozdziale kontyngentu budowlanego

[Bogdan]

Mnie też to zastanawiało. Zresztą z tym schronem związanych jest więcej zagadek. Odsyłam do tekstów w ODKRYWCY. Jakby był problem z dotarciem do nich to na priwa mogę podesłać moje autorskie kopie.