Zręczyce - pomnik poświęcony żołnierzom Wojska Polskiego oraz tajemniczy kopiec

[Karolina Kot]

We wsi Zręczyce (powiat wielicki,gmina Gdów) znajduje się kamienny obelisk, wybudowany z otoczaków pochodzących z pobliskiej rzeki Raby. Wzniesiony został w 25 rocznicę wybuchu II Wojny Światowej.
Poświęcony jest pamięci żołnierzy Wojska Polskiego oraz osób cywilnych, rozstrzelanych w tym miejscu w dniu 06.09.1939 roku.

Przez Zręczyce przechodziły wycofujące się w kierunku Bochni oddziały Armii Kraków. Rankiem, 6 września 1939 roku oddział KOP "Wilejkt" w sąsiednich Podolanach stoczył walkę z oddziałem Wermachtu.
W godzinach popołudniowych Niemcy zajęli Zręczyce. We wsi byli żołnierze rozproszonego oddziału. Niemcy otoczyli wieś i zaczęli przeszukiwać domy. Zebrali mężczyzn w wieku wojskowym pod kopcem.
Rozstrzelani zostali: 7 żołnierzy Wojska Polskiego (strz. Józef Kościółek,NN porucznik, plutonowy i 4 szeregowców, a także osoby cywilne: Jan Feliks, Józef Nosal, Andrzej Musiał oraz nieznana osoba z Nowego Targu.

Tadeusz Kulig, "Miejsca Pamięci Narodowej w Gminie Gdów"
Lokalizacja kopca


Ofiary zostały pochowane na cmentarzu parafialnym w Gdowie.

Obiektem niezmiernie ciekawym jest przede wszystkim jednak sam kopiec, na którym wzniesiono opisywany pomnik, wątpliwej zresztą urody.
Tajemniczy kurhan ze Zręczyc ma dużo starszy i w dodatku niejasny rodowód.
Według legendy dziedziczka z pobliskiego dworu rozkazała go usypać, by z jego szczytu podziwiać Kraków. Miało mieć to miejsce w XVIII wieku.
Położenie kopca niespecjalnie przemawia jednak za tą hipotezą.
Kolejna małopolska tajemnica.


P.S. Wybaczcie paskudną jakość zdjęć, ale w dniu, w którym odwiedziłam to miejsce (luty 2011) było ciemno, padał deszcz, a w dodatku ktoś zaparkował takim wielkim, białym ustrojstwem dokładnie u stóp kopca.

[Franek D.]

W Zręczycach Niemcy dokonali egzekucji na cywilach oraz na 7-u żołnierzach z rozproszonego oddziału 2 pp KOP "Wołożyn", w tym 3-ch ujętych we wsi jeszcze w południe, oraz 4-ch wyciągniętych po południu z piwnicy jednego z domów, gdzie ukrywali się w przebraniu. Znane są 2 nazwiska: strz. Józef Kościółek oraz strz. Wacław Rusołowski.
Nieżyjąca już mieszkanka Zręczyc, pani Wawer wspominała, że jeden z Polaków, nie wiadomo dlaczego wystawił rękę przez okienko piwnicy i złapał za buta stojącego przed domem Niemca. Są pochowani w kwaterze z II wojny światowej na cmentarzu parafialnym w Gdowie.

A kopiec mógł być doskonałym punktem do obserwowania starej drogi z Krakowa, dobrze widocznej z tego miejsca na odcinku od wzniesienia Chorągwicy, aż po dolinę Raby. Droga ta od wczesnego średniowiecza do XIX w. biegła przez Mietniów, Sławkowice, Grzybową i Gdów, gdzie po przekroczeniu Raby, podchodziła do Zręczyc tzw. Skotnicą.

[Czech]

Jak widać mur oporowy kopca niedawno został wzmocniony.

Właścicielka miejscowego dworu mogła z kopca swobodnie obserwować, czy jej mąż wraca z Krakowa. Dobrze widać stąd dawny trakt prowadzący z Wieliczki przez Sułów, Sławkowice i Grzybową do Gdowa zwany tam "Starą Drogą".

[Franek D.]

Niektóre legendy zostały wymyślone na prawdziwych faktach.

Prawdopodobnie tajemniczy kopiec został usypany z polecenia pierwszej żony krakowskiego sędziego ks. Antoniego Tomasza Szuyskiego.

Do czasu wybudowania przez Austriaków traktu krakowskiego z Wieliczki przez Trąbki i Bilczyce, tzw. „Stara Droga” prowadziła wierzchowiną Pogórza Wielickiego przez Chorągwicę, Niżową i Grzybową. Mimo obecnej zabudowy, z kopca widać ją nadal jak na dłoni.

Na przeł. XVIII i XIX w. dwór w Zręczycach był własnością Szuyskich herbu Pogoń Ruska, książęcego rodu wywodzącego się z kniaziów oraz cara Wasyla IV Szujskiego. Jedna z gałęzi tego rodu, od XVI w. związany była z Rzeczypospolitą przyjmując z czasem nazwisko Szuyski.
Po Konfederacji Barskiej dobra zręczyckie nabył starosta dymidowski, kniaź - książę Antoni Tomasz Szuyski (1745-1823). Tu też osiadł na stałe pełniąc funkcję krakowskiego sędziego ziemiańskiego. Zmarł w Zręczycach w wieku 78 lat. We dworze urodziło mu się 9-ro dzieci, w tym z pierwszą żoną syn Józef Szuyski (1780 – 1831), który w 1807 r. poślubił w kościele w Niegowici 22-letnią Kunegundę, wdowę po Krasickim. Józef Szuyski zmarł w Zręczycach w wieku 61 lat. Po jego śmierci rodzina opuściła dwór i przeniosła się do Krakowa.