Strażnicy Czasu

Na odrzwiach niektórych pożydowskich budynków możemy dostrzec niejednokrotnie tajemnicze wgłębienia.
Są to ślady po umieszczonych w nich pierwotnie mezuzach, czyli podłużnych, niewielkich pojemnikach wykonanych z drewna, metalu lub szkła. W ich wnętrzu zamykano zamknięty w rurkę zwitek pergaminu z naniesionymi dwoma fragmentami Tory.

Mezuza zawieszana jest na futrynach lub odrzwiach domów religijnych Żydów na głębokość dłoni jako dosłowne wypełnienie przykazania danego przez Boga. Powinna znajdować się przy drzwiach wejściowych, umieszczona ukośnie, po prawej stronie, na wysokość 2/3. Musi być przytwierdzona na stałe, najlepiej przybita gwoździami. Zapisane pergaminy sprawdza się co jakiś czas, czy nie zostały one w żaden sposób uszkodzone. W przypadku mezuz w domach czyni się to dwa razy na siedem lat, w miejscach publicznych raz na pięćdziesiąt lat. Przez 30 dni można mieszkać w pomieszczeniu bez mezuzy. Przywieszenie jej poprzedzone jest odpowiednim błogosławieństwem.

- Wikipedia

Mezuzy usuwano w chwili, gdy zamieszkująca budynek żydowska rodzina wyprowadzała się. W czasie II Wojny Światowej opuszczenie dotychczas użytkowanych pomieszczeń miało tragiczny wydźwięk. Najczęściej wiązało się ono z wysiedleniem do getta lub wywózką do obozu koncentracyjnego.
Skośne wgłębienia są dziś więc swego rodzaju bliznami, przypominającymi o tragicznym losie mieszkańców zamieszkujących przedwojenne miejscowości.
Czasem trafi się tu i ówdzie współczesna mezuza, umiejscowiona na drzwiach synagogi, koszernego sklepu lub restauracji.

Jeszcze nie tak dawno wydawało się, że w Będzinie nie zachowały się żadne pamiątki tego typu. Mocno mnie to dziwiło, zwłaszcza wobec faktu, iż 90% mieszkańców centrum miasta było pochodzenia żydowskiego.
Wszystko zmieniło się w 2011 roku, podczas zorganizowanej przez Fundację "Brama Cukermana" wycieczki miejskiej "Śladami 30.000 będzińskich Żydów".
Ku zaskoczeniu (i autentycznej radości!) Karoliny i Piotra Jakoweńko pochwaliliśmy się wówczas znalezionymi w lutym 2011 roku śladami po mezuzach, znajdującymi się w podwórzu kamienicy przy placu 3 Maja 5 oraz na odrzwiach Domu Modlitwy "Mizrachi".

Poniżej zdjęcie z tej pamiętnej wycieczki oraz trzy fotografie z lutego 2011 roku, kiedy to wraz z Conanem przemierzałam podwórka, dokładnie przyglądając się każdej lewej framudze starych drzwi.

Brama kamienicy przy Alei Hugona Kołłątaja, pod numerem 14.
Ślad ten wypatrzył w roku 2013 Fala.

Edycja - dodałam zdjęcia z kwietnia 2016 roku.

Będzin - synagoga Mizrachi, ulica Ignacego Potockiego 3 (w podwórzu).
Pierwsze zdjęcie pochodzi z roku 2005, dwa kolejne wykonałam dziesięć lat później.
Jak widać dom modlitw zyskał nową, współczesną mezuzę.

Będzin - podwórze kamienicy przy placu 3 Maja, pod numerem 5, czyli miejsce, gdzie wszystko się zaczęło.
Dobrze widoczny ślad po mezuzie widoczne znajduje się na parterze, w drzwiach wejściowych do klatki schodowej.

Będzin.
Współczesne mezuzy, znajdujące się w Cafe Jerozolima, przy ulicy Modrzejowskiej.

Będzin. W Bramie Cukermana, wbrew pozorom, nie zachowało się zbyt wiele śladów znajdujących się tam pierwotnie pudełeczek z fragmentem Tory. Dziś to jedynie zamalowane grubymi pokładami farby, skośnie ustawione na prawej framudze punkciki po mocujących mezuzę gwoździach.
Być może na stolarce wewnątrz mieszkań przetrwało więcej takich znaków.
Oto jeden z tych efemerycznych reliktów:

Kolejny ślad z Bramy Cukermana jest niemal kompletnie niewidoczny. Być może jest to tak naprawdę kilka śladów.
W tej samej klatce schodowej znajdował się przed II Wojną Światową dom modlitwy.

Pozostajemy w będzińskiej Bramie Cukermana. Oto jeden z najlepiej zachowanych śladów po mezuzie, wręcz namacalny - gwoździe pozostały na swoich miejscach.

Tuż obok, na tym samym piętrze historycznej kamienicy dostrzegłam kolejny ślad, a raczej ślady.
Bu wydaje mi się, że zachowały się tu relikty po dwóch mezuzach. Ta położona niżej najpewniej została zamontowana wcześniej.
Z czasem wymieniono ją na "nowszy model". Być może to wszystko jest jedynie wytworem mojej wyobraźni.

Edycja: po użyciu latarki wszystko stało się jasne:

Będzin, kamienica Jakuba Wienera, znajdująca się przy ulicy Ignacego Potockiego 1. W podwórzu, na klatce schodowej sąsiadującej z dawnym domem modlitwy "Mizrachi", zauważyłam na starej framudze wejściowych drzwi do mieszkania (może to tylko moja wyobraźnia ?) takie ślady: