Strażnicy Czasu

Zalesione wzniesienie, noszące nieprzypadkowo nazwę "Grodzisko", liczy sobie 618 metrów n.p.m. wysokości, górując nad Poznachowicami i Raciechowicami, wsiami położonymi nieopodal Dobczyc.
Na płaskim szczycie góry istniała obronna warownia, przypisywana kulturze łużyckiej.
Gród użytkowany był ponownie we wczesnym średniowieczu, prawdopodobnie aż do II połowy XIII wieku.
Tradycja wiąże jego upadek z najazdem Tatarów.

Nieźle zachowane kamienne wały otaczają po dziś dzień płaski i obszerny majdan o owalnym kształcie i wymiarach około 30 x 40 metrów.
Od strony północnej do grodziska przylegało obronne podgrodzie, nadal wyraźnie zaznaczające się pomiędzy liniami obwałowań. Całość założenia robi imponujące wrażenie, szczególnie jesienią, gdy opadną liście.

Na szczyt wiedzie niebieski szlak turystyczny.
Podchodząc pod Grodzisko stromymi podejściami, zastanawialiśmy się intensywnie, jak się komuś chciało toto zdobywać. Albo jak ciężko musiało się żyć mieszkańcom warowni ("Hanka, skocz no na dół po mleko, bo się skończyło").

Gród obronny prawdopodobnie służył jednak głównie jako miejsce, gdzie okoliczna ludność chroniła się w razie najazdu. Mieszkano poniżej, wśród pól, w osadach otwartych. Inaczej życie praprzodków byłoby nie do zniesienia.

O miejscu tym krąży następującej treści legenda:

„Onego czasu, w okolicy ordynował szlachetka mocarny bardzo, bogaty okrutnie, „Dzikiem” zwany. Swoje włości, zamek bajeczny, dobra okrutnie wielkie i przeróżne kosztowności w swojej twierdzy przetrzymywał, a strzegł ich jak źrenicy oka. Miał Ci on żonę przepięknej urody i dzieciątko małe. Oboje okrutnie miłował. Tragedia zabrała żonę i dziecko, a Dzik, w krótkim czasie swój animusz szlachecki zatracił, aż w końcu ślad po nim zaginął.
Do dziś dnia śmiałkowie przeróżni szukają Dzikowego skarbu, ale żadnemu się to jeszcze nie udało”.

Lokalizacja na Wikimapii.

Film: https://www.youtube.com/watch?v=S_ws1HT9gUc

W Monografii Powiatu Myślenickiego – Wydawnictwo Literackie Kraków 1970 r. Tom I Historia – jej autorzy dużo miejsca poświęcają ostatniemu, średniowiecznemu grodzisku na szczycie Góry Grodzisko w Poznachowicach Górnych.
Gabriel Leńczyk w rozdziale Zabytki archeologiczne, skromnie, bo w dwóch zdaniach wspomina o wcześniej istniejących tu grodziskach: "Pierwsze badania typu powierzchniowego na majdanie przeprowadził w 1952 r. A. Żaki z Warszawy (w związku z ekshumacją pochowanych na szczycie Grodziska ciał partyzantów) i natrafił na materiał kultury łużyckiej oraz na ceramikę zbliżoną do celtyckiej. Swe wywody zakończył wnioskiem, że stały tu kolejno grody: łużycko-pomorski (prawdopodobnie), celtycki (na pewno) i wczesnopolski XI – XIII/XIV (na pewno)".

Leńczyk, archeolog z Krakowa, trzy lata po badaniach Żakiego, w 1955 r. przeprowadził wykopaliska w obrębie 26 stanowisk, mieszczących się głównie na wałach. Dały one nieco inne wyniki, aniżeli warszawskie przypuszczenia Żakiego. Oto fragmenty opisu G. Leńczyka:
W dokumencie z 1369 r. zamieszczone zostało określenie "sub monte castri desolati dicti" Grodzisko (pod górą zniszczonego zamku zwaną Grodzisko), co dowodzi, że gród na górze był czynny jeszcze w drugiej połowie XIII w. Z czasów Kazimierza Wielkiego zachował się opis pozostałych na Grodzisku umocnień: "Stał tu niegdyś starożytny gród Szczyrzyc, dziedzictwo i siedziba przemożnego rodu Jaxów herbu Gryf. Pozostały po nim zwaliska kamiennych baszt, blank, szkarp i podmurowań. Znać dawną bramę od strony południowej, a zapadliny wskazują, gdzie były piwnice".
W wyniku badań Leńczyka, w części zachodniej wału stwierdzono ślady bramy grodowej. Podstawa wału wynosiła do 5 m. Obustronny rozrzut górnej części spalonego podczas pożaru wału, wskazywał również na 5 m jego pierwotnej wysokości. Drewniano – ziemny mur miał niemal prostopałe ściany. W jednej części wału odkryto skorupy naczyń z II i I w. p.n.e. z domieszką skorup z XII - XIII w.
Istnienie drugiej bramy stwierdzono w części północnej, na styku wału okrężnego z przygrodziem. Wał okrężny oraz wał przygrodzia były typowymi murami kamiennymi z łamanego piaskowca o wys. i szer. 1,8 m. W murze znajdowały się dwie bramki. W bramce północnej, w warstwie węgli i popiołu tkwiły drobne znaleziska, które pozwoliły ustalić czas pożaru na koniec XIII w.

Odkryte znaleziska z II i I w. p. n. e. najwyraźniej pochodzą z okresu celtyckiego. Potwierdzają moją hipotezę: Góra Kostrza i Góra Grodzisko leżą dokładnie na niezwykle ważnym dla Celtów azymucie. Wieczorem 30 kwietnia, podczas odbywających się na Kostrzy uroczystości zakończenia półrocza zimowego (tak samo na kopcu Krakusa w Krakowie), świętujący Celtowie obserwowali, jak słońce dokładnie zachodziło za piramidą Grodziska (w Krakowie zachodziło dokładnie za ob. kopcem Kościuszki, a po upojnej nocy, wschodziło rano 1 maja dokładnie zza kopca Wandy).
Kto nie wierzy, może to sprawdzić już za kilkanaście dni...

A tak prezentowało się nasze grodzisko w sierpniu 2017 roku. Na podstawie zakładki LIDAR Geoportalu można bez większego problemu odtworzyć wygląd warowni.
I tak spacerując w górę, w kierunku północno - zachodnim niebieskim szlakiem, który - co warto zaznaczyć - był historyczną drogą dojazdową, prowadzącą na teren warowni, miniemy po drodze najpierw jeden wał zaporowy wraz z fosą, by w odległości około 60 metrów dalej natknąć się na drugi, niższy wał tego typu, a zaraz za nim - na właściwe umocnienia grodziska.
Pośrodku warowni, której główny człon ma kształt elipsoidalny, wznosi się owalny majdan o powierzchni około 8 arów.
Dodatkowo, od strony północno - zachodniej, grodzisko posiada rozległe podgrodzie otoczone dużo niższymi umocnieniami, wyglądającymi na młodsze metrykalnie.

Na terenie dawnego grodu trafiliśmy na grudki jakiegoś podejrzanego żużlu oraz coś, co przypomina spieki powstałe podczas wytopu żelaza, a także ułomki ceramiki. Najpewniej pochodzi ona z okresu wczesnego średniowiecza.

Zdjęcia z pocz. kwietnia 2019. Widać fosę oraz wały ciągnące się wokół szczytu Grodziska

Płaski wierzchołek Grodziska zdobią znaki turystyczne, tablice, krzyże, symboliczne groby, kapliczka oraz rozgrzebane stanowisko