Strażnicy Czasu

W Radomiu, u zbiegu ulicy Podwalnej i Bóżniczej, na terenie dawnej dzielnicy historycznie znanej jako Podwale Żydowskie, znajduje się pusty plac ze skromnym, kamiennym pomnikiem, poświęconym pamięci Ofiar Getta.

Do czasów II Wojny Światowej w miejscu tym znajdowała się synagoga, wzniesiona w roku 1844, staraniem m.in. rodziny Beckermannów.
Był to murowany obiekt rozplanowany na planie zbliżonym do kwadratu, przykryty czterospadowym dachem o typie pseudokopuły z przeszkleniami w szczycie (stanowiły je 24 okienka, umieszczone po sześć sztuk z każdej strony).
Bóżnica posiadała 12 dużych, półkoliście zwieńczonych okien zaopatrzonych w witraże i orientowany Aron ha-kodesz, wbudowany w ścianę wschodnią. Bimę umieszczono centralnie, na środku halowej, kwadratowej sali modlitw o wymiarach 18 x 18 metrów, pomiędzy czterema drewnianymi kolumnami, podtrzymującymi dach.
Całość była ogrodzona, a do synagogi przylegał mniejszy budynek, najpewniej mieszczący bet ha-midrasz.

Budowla została zdewastowana i bardzo mocno uszkodzona w czasie II Wojny Światowej, później Niemcy urządzili w jej pozostałościach magazyn. Ruiny przetrwały wojnę, ale ówczesne władze nie zdecydowały się na odbudowę obiektu i ostatecznie bóżnicę wyburzono. Miejsce po niej do dziś pozostało niezabudowane, stanowiąc swoisty symbol - pamiątkę po dawnych mieszkańcach Radomia wyznania Mojżeszowego.
Jedyną pozostałością po synagodze są cztery zachowane do dziś podstawy kolumn, wyeksponowane na placu.

Zdjęcia wykonałam w lipcu 2017 roku.
Lokalizacja

W zachodniej części placu znajduje się wspomniany na początku wątku pomnik, odsłonięty w dniu 17 sierpnia 1950 roku, w siódmą rocznicę likwidacji tzw. Dużego Getta w Radomiu.
Został on zaprojektowany przez radomskiego artystę, Jakuba Zajdensznira. Jego wymowa jest przejmująca.
Skromny obelisk o wysokości 5 metrów, mający formę prostej, zwężającej się ku górze iglicy, umieszczonej na kamiennych stopniach, wzniesiono z gruzów zburzonej synagogi oraz z fragmentów macew pochodzących z radomskiego cmentarza żydowskiego.

Głównym elementem dzieła pana Zajdensznira jest kobieca postać z rozpuszczonymi włosami. Jej prawa dłoń zaciśnięta jest w geście niemego bólu lub wściekłości, a lewa wznosi się ku niebu, symbolicznie wołając o sprawiedliwość.
Poniżej umieszczono tablice w języku polskim i hebrajskim z napisem:
„Żydom Radomia, Ofiarom Zbrodni Hitlerowskich”.

ראדאמער יידען
קרבנות פין באדבא
רישען היטלעריזם