Strażnicy Czasu

Sosnowiec, relikty torowiska tramwajowego, biegnącego niegdyś przez ulicę Kościelną:

W Tarnowie, na ulicy Krakowskiej (podczas mojej wizyty była ona akurat intensywnie modernizowana), znajduje się fragment torowiska, będącego upamiętnieniem dawnej komunikacji tramwajowej, funkcjonującej w mieście w latach 1911 - 1942. Była to zaledwie jedna linia o długości około 2,5 kilometra. Łączyła dworzec kolejowy ze Śródmieściem i dzielnicą Grabówka.
Jak podaje Wikipedia:

Tarnów był (obok Lwowa i Krakowa) jednym z trzech miast w Galicji, w którym od roku 1911 zaczął kursować tramwaj elektryczny. Wozy były przystrojone zielenią, kwiatami i wstęgami. Miały czerwony kolor z błękitno-złotym herbem miasta. Nazywano je pieszczotliwie "biedronkami". Wzorowane były na tego samego koloru tramwajach lwowskich. Długość tarnowskiej linii tramwajowej wynosiła 2580 m. Wiodła od ul. Burtniczej poprzez Lwowską, Wałową i Krakowską do dworca kolejowego. Przystanki tramwajowe znajdowały się przed ul. Warzywną, Szpitalną, przy Pilzneńskiej Bramie, ul. Zdrojowej (Goldhammera), Seminaryjskiej (Piłsudskiego), Katedralnej, Bandrowskiego oraz przy kościele księży Misjonarzy. Stale kursowało 6 wozów, co 6 minut od godz. 6 rano do 10 wieczorem. W roku 1927 system tramwajowy w Tarnowie przewiózł około 1,22 mln pasażerów.

Niestety, w roku 1942 okupacyjne władze wydały nakaz rozbiórki torowiska (oficjalnym powodem miały być spowodowane przez linię tramwajową utrudnienia w przemarszu kolumn wojskowych na wschód). Wagony w liczbie ośmiu przekazano do Lwowa.
Plany odbudowy linii, które rozważano w latach 80. XX wieku, spełzły na niczym.

Podczas ostatniego remontu nawierzchni ulicy Krakowskiej ciemniejszą kostką odwzorowano ślad szyn tramwaju.
W listopadzie 2012 roku nieopodal stanęła replika tramwaju, w której umiejscowiono klimatyczną kawiarenkę. Tramwaj ustawiono na oryginalnych, przedwojennych torach, po II Wojnie Światowej służących jako podpora kładki dla pieszych na rzeczce pod Tuchowem. Do dziś na wielu budynkach zachowały się ponadto oryginalne uchwyty tramwajowej sieci trakcyjnej, można je napotkać m.in. przy ulicy Wałowej.

Bytom, ulica Krakowska, relikty torowiska tramwajowego, biegnącego niegdyś w kierunku rynku. Tramwaje sunęły przez bytomski rynek bodaj jeszcze w latach 50. XX wieku, potem linię zlikwidowano.

Warszawa. Obok wschodniej ściany Arsenału, w stronę Parku Krasińskich biegnie fragment przedwojennej ul. Nalewki (obecnie ul. Bohaterów Getta) z zachowanym torowiskiem tramwajowym z 1881 r. Ocierające się o budynek Arsenału torowiska posiadają nietypową szerokości 152,5 cm.

A tu także mamy zdjęcia ze stolicy, wykonane latem 2017 roku.
Stare torowisko przy ulicy Chłodnej:

Zabrze, ulica Wyzwolenia. Nieopodal budynku dawnego kina "Wolność" znajdziemy tu zachowane w oryginalnym, przedwojennym bruku relikty dawnego, dwukierunkowego torowiska tramwajowego.
Osobiście zrobił na mnie wrażenie ostry łuk i spadek terenu, jaki musiał w tym miejscu pokonać tramwaj, ale Fala, który w zeszłym roku odwiedził Lizbonę, machnął na stare, zabrzańskie tory ręką, twierdząc, że "widział większe przekręty w tym stylu".

Wojkowice w powiecie będzińskim. Linia tramwajowa numer 25, wiodąca z Dąbrowy Górniczej przez centrum Będzina oraz Grodziec aż do Żychcic, została zlikwidowana w roku 2006. Dla wielu mieszkańców była to strata nieodżałowana, gdyż zastępczy autobus nie sprawdzał się tak dobrze, jak tradycyjny tramwaj. Tu i ówdzie zachowały się do dziś ślady świadczące o istnieniu torowiska. Są dobrze czytelne zwłaszcza wzdłuż ulicy Jana III Sobieskiego.

Zdjęcia wykonałam w maju 2018 roku. Wszystkim zainteresowanym tramwajową linią 25 polecam książkę "Wojkowice Koniec Jazdy" autorstwa Marcina Rechłowicza.

Bytom, ulica Józefa Jainty:

(zdjęcia ze zbiorów Mario – marzec 2017 r.)

Chociaż było wyżej już o ul. Chłodnej w Warszawie, dodam że są na niej zachowane fragmenty torowisk tramwajowych z 1908 r. o nieaktualnej już szerokości 152,5 cm.

Gliwice, ulica Górnych Wałów, skręt w ulicę Zygmunta Starego.
Zabytkową część torowiska tramwajowego zdemontowano w marcu 2014 roku, w związku z remontem ulicy. Podczas układania nowej nawierzchni, zapewne po fali protestów mieszkańców, dla których tego typu relikty przeszłości miasta nie były obojętne, fragment przedwojennego torowiska odtworzono na początku 2015 roku.