Budapeszt (Węgry) – Cytadela

[Franek D.]

Obowiązkowym punktem programu każdej wycieczki po Budapeszcie jest wyjście schodami lub wyjazd autokarem na Górę Gellérta, aby z potężnych murów Cytadeli podziwiać wieczorną panoramę miasta. Górująca 130 m nad wstęgą Dunaju piramida skalna, tysiąc lat temu była miejscem męczeńskiej śmierci biskupa Gellérta, który podczas chrzczenia opornych Madziarów, został przez nich ujęty, włożony do beczki nabitej gwoździami i stoczony urwiskiem do Dunaju.

Po upadku węgierskiej Wiosny Ludów, na zarośniętej Górze Gellérta, Austriacy wznieśli potężną Cytadelę. Jej rozmiary (dł. 220 m. szer. 60 m. wys. 16 m. grubość murów do 8 m.) stanowiły dla Habsburgów gwarancję posłuszeństwa mieszkańców Pesztu oraz Budy. W późniejszych latach, po stworzeniu wspólnych CK Austro-Węgier, nigdy z niej militarnie nie skorzystano. W 1897 r. Austriacy opuścili Cytadelę, przekazując ją całkowicie Węgrom. Wtedy też nad główną bramą - symbolicznie wyburzono fragment muru na kształt litery V - znak wolności narodu.

[Franek D.]

Po latach Cytadela spełniła swoje przeznaczenie. Mało się u nas wspomina o prawdziwym obliczu wyzwalania – czytaj zdobywania Budapesztu przez Armię Czerwoną. O porównywalnej dla naszej stolicy, wielkiej zagładzie miasta. Od 15 grudnia 44 r. przez 2 miesiące trwały zaciekłe walki o Festung Budapest. Przyniosły śmierć blisko 200 tys. żołnierzy po obu stronach oraz ponad 300 tys. zabitych wśród ludności cywilnej (40% mieszkańców). Zniszczeniu uległo 80% budynków Budapesztu. Niemcy oraz Węgrzy najdłużej bronili się na prawym brzegu Dunaju, na Górze Zamkowej oraz w rejonie Cytadeli. Zginęło tam 100 tys. żołnierzy niemieckich i węgierskich. 13 lutego 1945 r. niemiecki gen. Wildenbrucht wywiesił białe flagi. Po kapitulacji, sowiecki gen. Malinowski pozwolił swoim żołnierzom hulać i rabować w zdobytym mieście. Jak się szacuje, w pierwszych dniach wyzwolenia Budapesztu Sowieci wymordowali blisko 40 tys. mężczyzn oraz zgwałcili ponad 50 tys. kobiet.
O walkach przypominają dziś pozostawione na Cytadeli armaty.

[Franek D.]

Nad Cytadelą góruje budapesztańska Statua Wolności.
Wzniesiona w 1944 r. miała upamiętniać poległego na wschodnim froncie syna regenta Horthy’ego. Po wojnie, w 1947 r. dokończono pomnik, czyniąc z niego symbol wyzwolenia oraz wdzięczności dla Armii Czerwonej. Na cokole monumentu umieszczono pięcioramienną gwiazdę. U stóp posągu dziewczyny trzymającej nad głową liść palmowy, ustawiono rzeźby sowieckich żołnierzy w uszankach i szynelach.
W 1991 r. usunięto z pomnika sowieckie symbole i uczyniono z niego Statuę Wolności, poświęconą wszystkim tym, którzy oddali życie w walce o wolność Węgier.