Budynek dawnego, żydowskiego domu modlitw, liczący sobie ponad sto lat, do niedawna mieszczący się przy ulicy Szaflarskiej 19 w Nowym Targu, przestał istnieć. Zburzono go wiosną 2019 roku, bo nie był wpisany do rejestru zabytków.
Przez ostatnie lata działał w nim zakład ślusarski.
Nowy Targ: Zburzyli ponad stuletni budynek byłej synagogi bo... wszyscy zapomnieli wpisać go na listę zabytków
Choć na Podhalu znane są przypadki, że na listę zabytków wpisywano domy mające nie więcej niż 30 lat, Nowy Targ bezpowrotnie stracił właśnie ponad stuletni budynek. Chodzi o mieszczącą się przy ulicy Szaflarskiej dawną synagogę żydowską. Budynek, w którym po II wojnie światowej urządzono zakład ślusarski, został właśnie zrównany z ziemią. Jak ustaliła „Krakowska”, winę za taki stan rzeczy ponoszą niemal po równo miejscy urzędnicy, konserwator zabytków, jak i Krakowska Gmina Żydowska.
Rozbiórka na Ludźmierskiej
W połowie kwietnia w Nowym Targu rozpoczęła się rozbiórka starego zakładu ślusarskiego stojącego przy ulicy Szaflarskiej 19. Budynek od lat był opuszczony i przez długi czas wystawiony na sprzedaż. Jak udało nam się ustalić, ostatecznie znalazł się nowy nabywca, który uzyskał zgodę na jego zrównanie z ziemią. Najpierw zniknął środek parterowego domu, a na koniec zburzono jego frontową ścianę.
- Zastanawiam się, jak to było możliwe - mówi Adam Krzywacki, emerytowany mieszkaniec miasta, który zadzwonił do naszej redakcji w tej sprawie. - Przecież ten burzony budynek miał minimum 100- 110 lat, więc był zabytkiem. Co więcej, choć dziś niewielu ludzi już o tym pamięta, tam przed wojną była synagoga ortodoksyjnych Żydów. To tak się w naszym kraju dba o zabytki?
To był dom modlitewny
Okazuje się, że mężczyzna mówi prawdę. Wystarczy wpisać w wyszukiwarkę google hasło „Szaflarska 19”, by wyświetliło się sporo stron na temat przeszłości wyburzonej nieruchomości. Pisze o niej Wikipedia, multimedialna encyklopedia PWN i portal „Wirtualny Sztetl” poświęcony historii polskich Żydów.
- Dokładna data powstania synagogi nie jest znana, ale na pewno na przełomie XIX i XX wieku musiała ona już stać. Studiowano tu Talmud. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. W latach 50. obiekt zmieniono na zakład ślusarski - czytamy w źródłach.
Kto zawinił?
Powstaje pytanie, jak to możliwe, że budynek, który jest z przełomu XIX i XX wieku nie został wpisany na listę zabytków zarówno miejską jak i wojewódzką? - Tu błąd popełniło wiele osób i instytucji - wyjaśnia Marek Fyźlewicz, były burmistrz Nowego Targu i pasjonat historii miasta. - W latach 90. gmach został bowiem oddany Krakowskiej Gminie Żydowskiej. Ja byłem wtedy burmistrzem i myślałem, że skoro dom wrócił do prawowitych właścicieli, to oni sami o to zadbają, tym bardziej, że obiecywali, że przeznaczą go na cele propagowania kultury.
Jak mówi Fryźlewicz Gmina Żydowska sprzedała jednak budynek, który później aż dwa razy zmieniał właścicieli. Nie ma im się co dziwić, że nie zabiegali o uznanie byłej synagogi za zabytek. To tylko skomplikowałoby kwestię jego zagospodarowania.
Dziwi jednak fakt, że byłą synagogą nigdy nie zainteresował się żaden z konserwatorów zabytków, w tym pracujący od 4 lat na tym stanowisku w nowotarskiej delegaturze Paweł Dziuban. Ostatnio zasłynął tym, że chce nałożyć na gminę Szaflary karę za to, że zbudowała... bałwana ze śniegu na terenie, gdzie kilkaset lat temu stał zamek.
Dlaczego więc konserwator nie zauważył zabytku na Szaflarskiej? Próbowaliśmy go o to zapytać w zeszłym tygodniu, ale odmówił rozmowy odsyłając nas do wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Powiedzieli:
Biuro wojewódzkiego konserwatora Zabytków w Krakowie
- Szefowej Wojewódzkiego Biura Konserwatora Ochrony Zabytków w Krakowie nie ma. Będzie mogła porozmawiać z prasą dopiero w przyszłym tygodniu - usłyszeliśmy przez telefon, gdy chcieliśmy zapytać, dlaczego budynek przy Szaflarskiej nie był wpisany na listę zabytków. Na podobne pytanie nie potrafił też odpowiedzieć obecny burmistrz Nowego Targu Grzegorz Watycha, który o sprawie wyburzonej synagogi dowiedział się od naszego dziennikarza.
Gmina żydowska w Krakowie
O komentarz w sprawie byłej synagogi w Nowym Targu pytaliśmy w krakowskiej Gminie Żydowskiej aż trzy razy. Za każdym razem informowano nas, że przewodniczącego Tadeusza Jakubowicza nie ma, ale ma do nas oddzwonić. To jednak nie nastąpiło do momentu druku tego wydania „Gazety Krakowskiej”.
Źródło: Gazeta Krakowska
Lokalizacja
