Bytom - miejsce po synagodze

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Bytom - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » piątek 08 sty 2016, 21:26

W Bytomiu, na Placu Grunwaldzkim, noszącym przed II Wojną Światową imię Fryderyka Wilhelma, znajdowała się niegdyś piękna synagoga żydowska. Wybudowano ją w miejscu starej bożnicy (swoją drogą - prawdopodobnie wzniesionej na szczątkach owianego legendami, bytomskiego zamku Książąt Śląskich).
Zaprojektował ją w stylu mauretańskim architekt Bau-Inspector Freuding.
Uroczyste otwarcie świątyni nastąpiło w dniu 2 lipca 1869 roku. Obiekt był w późniejszym okresie wielokrotnie modernizowany i przebudowywany.

Niestety, podczas nocy kryształowej, z 9 na 10 listopada 1938 roku, bojówki Schutzstaffel i Sturmabteilung spaliły bytomską synagogę.
Jej ruiny zostały rozebrane, a gruzy prawdopodobnie wrzucono podbytomskich stawów. W latach powojennych nieliczna grupa Żydów spotykała się na modlitwach w dawnym, przedwojennym lokalu restauracyjnym, w kamienicy przy Placu Grunwaldzkim, obecnie jednak kilkanaście osób wyznania mojżeszowego raczej udaje się na modlitwy do Katowic.

Dziś na Placu Grunwaldzkim znajduje się skromny pomnik, upamiętniający synagogę. Na miejscu tej pięknej budowli wzniesiono w drugiej połowie XX wieku typowy, bezstylowy blok mieszkalny.

Lokalizacja
Załączniki
1.jpg
1.jpg (70.99 KiB) Przejrzano 11494 razy
2.JPG
2.JPG (66.27 KiB) Przejrzano 11494 razy
3.jpg
3.jpg (81.5 KiB) Przejrzano 11494 razy
4.jpg
4.jpg (35.76 KiB) Przejrzano 11494 razy
5.JPG
5.JPG (54.86 KiB) Przejrzano 11494 razy
6.jpg
6.jpg (88.3 KiB) Przejrzano 11494 razy
Pomnik synagogi (2).JPG
Pomnik synagogi (2).JPG (59.61 KiB) Przejrzano 11494 razy
Pomnik synagogi (1).JPG
Pomnik synagogi (1).JPG (86.89 KiB) Przejrzano 11494 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Bytom - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » poniedziałek 23 maja 2016, 23:00

Spacerując po Bytomiu doznałam ostatnio swoistego olśnienia. Patrząc na południową elewację budynku przy ulicy Wojciecha Korfantego nie mogłam pozbyć się wrażenia, że już gdzieś widziałam taki pasiasty dekor, wykonany z cegły.
Stojąc na chodniku z głupią miną w pewnym momencie uderzyłam się dłonią w czoło.

Synagoga!

Wygląda na to, że ten skromny fragment elewacji stanowi pozostałość po widocznych na archiwalnych zdjęciach budynkach pomocniczych nieistniejącej już bożnicy i - tym samym - jest jedynym zachowanym in situ reliktem zniszczonej świątyni.
Załączniki
Zdjęcie archiwalne.jpg
Zdjęcie archiwalne.jpg (90.27 KiB) Przejrzano 11327 razy
Relikt (1).JPG
Relikt (1).JPG (101.78 KiB) Przejrzano 11327 razy
Relikt (2).JPG
Relikt (2).JPG (62.85 KiB) Przejrzano 11327 razy
Relikt (3).JPG
Relikt (3).JPG (94.95 KiB) Przejrzano 11327 razy
Relikt (4).JPG
Relikt (4).JPG (48.44 KiB) Przejrzano 11327 razy
Historyczne budynki.JPG
Historyczne budynki.JPG (77.58 KiB) Przejrzano 11300 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Bytom - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » czwartek 24 sie 2017, 21:44

No i trzeba się będzie do Bytomia kopsnąć! :)

Trwają badania i obserwacje archeologów odnośnie odkrytych wczoraj fundamentów dawnej synagogi w Bytomiu.
Materiał budowlany, rozmiar muru oraz jego usytuowanie zostały skonfrontowane z archiwalnymi planami Bytomia, dawnymi zdjęciami i wiedzą na temat zabudowy tego rejonu miasta.
To wszystko pozwoliło dość pewnie identyfikować odkrytą konstrukcję jako fundament północnej ściany synagogi, zniszczonej w 1938 r.

Muzeum Górnośląskie

Po świątyni podpalonej w czasie nocy kryształowej nie został nawet kamień. - Odkryty właśnie fragment fundamentów to dla dziejów miasta namacalny dowód istnienia synagogi - cieszy się Beata Badura z działu archeologicznego Muzeum Górnośląskiego.
Od pewnego czasu w okolicach pl. Grunwaldzkiego w Bytomiu prace ziemne prowadzi Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej. – Wykonywane są wykopy pod nowe ciepłociągi. Nad pracami prowadzimy nadzór archeologiczny. We wtorek otrzymałam wiadomość, że natrafiono na coś, co przypomina fundament. I rzeczywiście! Nie mamy żadnych wątpliwości, że stała na nim synagoga – przyznaje Badura.

Synagoga została wybudowana w latach 1868-1869. Architekturą nawiązywała do stylu mauretańskiego. Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 r. naziści spalili świątynię. Po tych wydarzeniach jej ruiny zostały rozebrane i prawdopodobnie wsypane do podbytomskich stawów, a teren wyrównany.

O tym, że synagoga istniała, świadczy dziś jedynie pamiątkowa tablica. – 20 lat po tym, jak synagoga powstała, została rozbudowana w kierunku wschodnim. Wydaje mi się, że odkopany fundament należał do tej rozbudowanej części, ale oczywiście musimy to jeszcze sprawdzić z planami. Bez względu na dalsze ustalenia nie ulega wątpliwości, że wreszcie mamy namacalny dowód istnienia synagogi. To historyczne wydarzenie dla dziejów Bytomia – zaznacza Badura.

katowice.wyborcza.pl
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Bytom - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » piątek 25 sie 2017, 22:46

Zajrzałam dziś do Bytomia późnym popołudniem. Rzeczywiście, na miejscu zastałam głębokie wykopy, ciągnące się wzdłuż Placu Grunwaldzkiego:


Plac Grunwaldzki.JPG
Plac Grunwaldzki.JPG (64.9 KiB) Przejrzano 10857 razy


Można było w nich obejrzeć, jak zmieniała się nawierzchnia i przyjrzeć się historycznemu brukowi:


Dawne nawierzchnie placu czyli archeologiczny przekładaniec (1).JPG
Dawne nawierzchnie placu czyli archeologiczny przekładaniec (1).JPG (116.55 KiB) Przejrzano 10857 razy
Dawne nawierzchnie placu czyli archeologiczny przekładaniec (2).JPG
Dawne nawierzchnie placu czyli archeologiczny przekładaniec (2).JPG (93.14 KiB) Przejrzano 10857 razy
Dawne nawierzchnie placu czyli archeologiczny przekładaniec (3).JPG
Dawne nawierzchnie placu czyli archeologiczny przekładaniec (3).JPG (124.18 KiB) Przejrzano 10857 razy




Prace objęły swoim zasięgiem także niewielki zieleniec położony na zapleczu bloku mieszkalnego noszącego numer 8.
Niemal na wprost wejścia do klatki schodowej z numerem 8a natrafiono na fragment muru, który zidentyfikowano jako północną ścianę zburzonej synagogi.
Oto on:
Załączniki
Widok od strony ulicy Wojciecha Korfantego.JPG
Widok od strony ulicy Wojciecha Korfantego.JPG (69.15 KiB) Przejrzano 10857 razy
Relikty muru (1).JPG
Relikty muru (1).JPG (107.03 KiB) Przejrzano 10857 razy
Relikty muru (4).JPG
Relikty muru (4).JPG (55.95 KiB) Przejrzano 10857 razy
Relikty muru (3).JPG
Relikty muru (3).JPG (102.56 KiB) Przejrzano 10857 razy
Relikty muru (2).JPG
Relikty muru (2).JPG (98.23 KiB) Przejrzano 10857 razy
Relikty muru (6).JPG
Relikty muru (6).JPG (53.52 KiB) Przejrzano 10857 razy
Relikty muru (5).JPG
Relikty muru (5).JPG (99.78 KiB) Przejrzano 10857 razy
Relikty muru (7).JPG
Relikty muru (7).JPG (55.57 KiB) Przejrzano 10857 razy
Wykop.JPG
Wykop.JPG (104.35 KiB) Przejrzano 10855 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Bytom - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » piątek 25 sie 2017, 23:12

Przyznam, że po spuszczeniu głowy w wykop na pierwszy rzut oka wcale nie pomyślałam o synagodze, ale raczej o bytomskim zamku, którego wciąż nieodkryte relikty powinny znajdować się gdzieś w tej okolicy.
W ziemi nie zauważyłam jednak żadnej skorupki średniowiecznej. Widoczna była za to warstwa spalenizny i cała masa potłuczonego szkła.
Podejrzewam, że są to zapewne jakieś przypadkowe śmieci, które trafiły w to miejsce już po wojnie. Niemniej jednak wszystko to skrzyło się w zachodzącym słońcu jak drogocenne kryształy.
Jak na ironię, jak na złość historii.
Załączniki
Szkło i spalenizna (1).JPG
Szkło i spalenizna (1).JPG (92.02 KiB) Przejrzano 10853 razy
Szkło i spalenizna (4).JPG
Szkło i spalenizna (4).JPG (72.63 KiB) Przejrzano 10853 razy
Szkło i spalenizna (3).JPG
Szkło i spalenizna (3).JPG (81.99 KiB) Przejrzano 10853 razy
Szkło i spalenizna (2).JPG
Szkło i spalenizna (2).JPG (100.18 KiB) Przejrzano 10853 razy
Szkło i spalenizna (7).JPG
Szkło i spalenizna (7).JPG (90.58 KiB) Przejrzano 10853 razy
Szkło i spalenizna (6).JPG
Szkło i spalenizna (6).JPG (71.61 KiB) Przejrzano 10853 razy
Szkło i spalenizna (5).JPG
Szkło i spalenizna (5).JPG (43.18 KiB) Przejrzano 10853 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27835
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Bytom - miejsce po synagodze

Postautor: Karolina Kot » piątek 25 sie 2017, 23:36

Pozostaje jeszcze kwestia dwóch ceglanych tuneli, częściowo zniszczonych podczas prac ziemnych.
Piwnice? Kanały?
Tajemniczy tunel ?
Poczekajmy na opinię specjalistów.
Załączniki
Zasypane podziemia (7).JPG
Zasypane podziemia (7).JPG (92.96 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (6).JPG
Zasypane podziemia (6).JPG (108.42 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (1).JPG
Zasypane podziemia (1).JPG (94.55 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (2).JPG
Zasypane podziemia (2).JPG (111.93 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (3).JPG
Zasypane podziemia (3).JPG (99.7 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (4).JPG
Zasypane podziemia (4).JPG (85.65 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (5).JPG
Zasypane podziemia (5).JPG (97.3 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (12).JPG
Zasypane podziemia (12).JPG (96.39 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (11).JPG
Zasypane podziemia (11).JPG (79.14 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (10).JPG
Zasypane podziemia (10).JPG (81.71 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (9).JPG
Zasypane podziemia (9).JPG (53.72 KiB) Przejrzano 10840 razy
Zasypane podziemia (8).JPG
Zasypane podziemia (8).JPG (95.31 KiB) Przejrzano 10840 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 585
Rejestracja: piątek 04 lis 2016, 18:51
Lokalizacja: Bytom

Re: Bytom - miejsce po synagodze

Postautor: Velder » wtorek 10 paź 2017, 12:34

Tajemniczy schowek w bożnicy

​Przypadkowe odkrycie. W trakcie prac prowadzonych w pomieszczeniach bożnicy żydowskiej przy placu Grunwaldzkim pracownicy muzeum natrafili na tajemniczy schowek, zawierający stare księgi. Niektóre z nich mają ponad 150 lat.

Odkrycia dokonano przypadkowo po tym, jak w sierpniu tego roku przedstawiciele Żydowskiej Gminy Wyznaniowej z Katowic przekazali Muzeum Górnośląskiemu bogaty księgozbiór o tematyce judaistycznej oraz różne przedmioty stanowiące wyposażenie domu modlitw znajdującego się przy placu Grunwaldzkim w Bytomiu.
W lokalu na pierwszym piętrze kamienicy, w której obecnie działają trzy lokale gastronomiczne, mieścił się przed wojną hotel. Po 1945 roku jego pomieszczenia przekazano właśnie gminie żydowskiej.

Prace związane z przenoszeniem darów rozpoczęto m.in. w głównym pomieszczeniu lokalu. Jest ono wyłożone pamiętającą czasy hotelu boazerią o wysokości około 2 metrów. W trakcie jej demontażu po naciśnięciu części desek odsłoniła się skrytka zawierająca 113 wolumenów zapisanych pismem hebrajskim. Są to bogato rzeźbione od środka drzwi, które z niewyjaśnionych powodów zostały przed wojną przerobione na schowek.
Znalezione księgi są pokryte kurzem i częściowo spleśniałe. Niektóre z nich pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku. Starsi użytkownicy miejsca modlitw musieli więc wiedzieć o istnieniu skrytki.

Pracownicy muzeum przypuszczają, iż znaleziony schowek jest tzw. genizą, czyli w tradycji żydowskiej miejscem lub pomieszczeniem, w którym przechowywane są teksty wycofane z użytku, a których przez wzgląd na zawarte w nich święte słowa nie wolno było wyrzucić. Mogły być rytualnie pochowane na cmentarzu, jednak tego nie uczyniono.
Zdaniem dyrektora Muzeum Górnośląskiego Leszka Jodlińskiego za taką wersją przemawia fakt, że po wewnętrznej stronie wnęki znajduje się odręczny napis po hebrajsku: Modlitewniki i Tora. Nie jest też wykluczone, iż są to księgi ocalone przed zniszczeniem po nocy kryształowej 1938 roku.
Być może księgozbiór pochodzi częściowo z Bytomia, natomiast inne wolumeny trafiły do nas wraz z kresowianami żydowskiego pochodzenia, którzy przybyli do Bytomia po 1945 roku. Najstarsze księgi noszą ślady starej konserwacji wykonanej po 1850 roku. Użyto do tego tzw. kwaśnego papieru stosowanego właśnie po tym okresie. Natomiast loga drukarni i wydawnictw są prawie wyłącznie niemieckojęzyczne.

Tajemniczy księgozbiór zostanie poddany badaniom pod koniec tego roku i zdaniem konserwatorów zabytków powinno to przyczynić się do rozwiązania wielu zagadek związanych z historią schowka.

Obecnie dzięki darowi Żydowskiej Gminy Wyznaniowej z Katowic księgozbiór o tematyce judaistycznej, którym obecnie dysponuje Muzeum Górnośląskie, jest trzeci pod względem wielkości w Polsce. Liczy on obecnie 515 wolumenów.

źródło: Życie Bytomskie NR 40 (2017.10.02)

Obrazek


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Województwo śląskie”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 4 gości