Brukalice - "Daj, ać ja pobruszę...", najstarsze zdanie napisane w języku polskim

Dział poświęcony młynom wodnym, elektrycznym, wiatrowym i innym
Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Brukalice - "Daj, ać ja pobruszę...", najstarsze zdanie napisane w języku polskim

Postautor: Karolina Kot » wtorek 27 sie 2019, 06:37

O najstarszym zdaniu, napisanym w języku polskim, dowiedziałam się w liceum. Mieliśmy świetną panią polonistkę, bardzo dobrego pedagoga, będącego jednocześnie naszym wychowawcą. Nie wiem, jak to się stało, ale zapamiętałam wyrecytowany przez nią tekst bezbłędnie, wrył mi się w głowę na Amen. Zrobił na mnie wrażenie.
Oczywiście nie przypuszczałam wówczas, że dane mi będzie kiedyś niemal namacalnie otrzeć się o przeszłość, o której nasza nauczycielka opowiadała na lekcji.

Pewnego letniego dnia, po zakończonej pracy, wybrałam się do Brukalic, malutkiej wioski położonej w powiecie ząbkowickim, w gminie Ziębice, nieopodal słynącego z opactwa Henrykowa..
Mój wybór kierunku wycieczki nie był przypadkowy. Młynarstwo ciągnęło mnie od dłuższego czasu i nie mogłam sobie pozwolić na pominięcie takiej niesłychanej historii.

Największym budynkiem, który dostrzegłam na miejscu, był stary, wodny młyn cysterski, unowocześniony i gruntownie przebudowany w wiekach XIX i XX.
Rzucił mi się w oczy także prosty pomnik przy drodze. To właśnie jego szukałam.
Otóż musicie wiedzieć, że Brukalice słyną ze średniowiecznej opowieści o woju księcia Bolesława Wysokiego, Boguchwale, który nie zawahał się pomóc swojej żonie podczas mielenia zboża.

Po powrocie z Italii Bolesław Wysoki, dzięki militarnej pomocy cesarza Barbarossy, w roku 1172 opanował cały Śląsk. Po objęciu władzy we Wrocławiu, książę nie zapomniał o swoich byłych podkomendnych. Za wierną służbę w jego drużynie nagrodził ich nadaniami ziemskimi. Wśród obdarowanych był również Boguchwał, który dostał kilka hektarów gruntu położonego w pobliżu miejsca, gdzie kilkadziesiąt lat później, w roku 1227, cystersi założyli klasztor henrykowski.
Ofiarowanej przez księcia ziemi było sporo. Boguchwał uprawiał ją w pocie czoła, a zebrane ziarno zwoził do swojej zagrody, gdzie żona mieliła je w kamiennych żarnach. Zdarzało się czasami, że powracający z pola Boguchwał zastawszy zmęczoną ciężką pracą małżonkę, chcąc jej pomóc, mawiał: „day ut ia pobrusa, a ti poziwai” – co znaczy „daj, ja będę mielił, a ty odpocznij”.
Mielenie ziarna w tamtych czasach było uważane za pracę niegodną mężczyzny, a brudzenie sobie nią rąk za hańbiące. Dlatego też, kiedy sąsiedzi zwiedzieli się o tym, że Boguchwał pomaga żonie, zaczęli z niego kpić i nazywać go Brukałą, czyli tym, który brudzi (bruka) sobie ręce. Z czasem nazwa ta – jak twierdzi wielu historyków – przylgnęła do całej rodziny Boguchwała, a potem i do wioski, w której mieszkał.

wroclaw.naszemiasto

"Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj" to najstarsze znane zdanie zapisane w języku polskim. Umieszczone zostało w Księdze Henrykowskiej, spisanej w opactwie cystersów w Henrykowie około roku 1270 roku przez opata Piotra.
Oryginalny, łaciński opis sytuacji zaistniałej między Boguchwałem i jego żoną został przedstawiony mniej więcej tak:
Bogwali uxor stabat, ad molam molendo. Cui vir suus idem Bogwalus, compassus dixit: Sine, ut ego etiam molam. Hoc est in polonico: Day, ut ia pobrusa, a ti poziwai.

W tłumaczeniu: "Żona Boguchwała stała i przy żarnach mełła zboże. Gdy jej mąż, Boguchwał, zobaczył to, wzruszył się miłosierdziem i rzekł: odpocznij, a ja pomielę żarna.”


Powyższa historia pokazuje, ze warto pomagać żonom, nawet wbrew temu, co pod nosem gadają sąsiedzi - nasz Boguchwał dzięki temu przeszedł do historii i bynajmniej nie jest dziś postrzegany jako pantoflarz.
Drodzy panowie, nie ma się wiec co migać od sprzątania, bo nigdy nie wiadomo, czy ktoś gdzieś nie zdigitalizuje na wieki wieków tekstu w stylu:
Grażyna, weź ty już to zostaw ten odkurzacz w cholerę, bo strasznie się z nim pierdzielisz. Daj, ać ja odkurzę, a ty gary pozmywaj.

:roll:


Sama Księga Henrykowska zachowała się do dziś. Stustronicowy, oprawiony w cielęcą skórę zabytek jest przechowywany we wrocławskim Muzeum Archidiecezjalnym.

A poniżej młyn i pomnik z Brukalic. Oba niepozorne i skromne, ale jaką historią podszyte!
Załączniki
Pomnik w Brukalicach (1).jpg
Pomnik w Brukalicach (1).jpg (70.88 KiB) Przejrzano 5706 razy
Pomnik w Brukalicach (2).jpg
Pomnik w Brukalicach (2).jpg (109.32 KiB) Przejrzano 5706 razy
Pomnik w Brukalicach (4).jpg
Pomnik w Brukalicach (4).jpg (131.32 KiB) Przejrzano 5706 razy
Pomnik w Brukalicach (3).jpg
Pomnik w Brukalicach (3).jpg (134.5 KiB) Przejrzano 5706 razy
Pomnik w Brukalicach (5).jpg
Pomnik w Brukalicach (5).jpg (87.9 KiB) Przejrzano 5706 razy
Replika strony z Księgi Henykowskiej.jpg
Replika strony z Księgi Henykowskiej.jpg (68.41 KiB) Przejrzano 4325 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Brukalice - "Daj, ać ja pobruszę...", najstarsze zdanie napisane w języku polskim

Postautor: Karolina Kot » wtorek 21 kwie 2020, 15:51

Miało być uroczyście i hucznie, ale niestety...

Obchody 750-lecia zapisania pierwszego zdania w języku polskim odwołane. Część wydarzeń przeniesiona na koniec roku

Pierwsze zdanie zapisane w języku polskim w Księdze Henrykowskiej „Day ut ia pobrusa, a ti poziwai” („daj ja będę mełł, a ty odpocznij”) ma 750 lat. Z tej okazji gmina Ziębice oraz Klasztor Księgi Henrykowskiej planowali duże obchody jubileuszu, na które miały się składać konferencje, spotkania, autorskie, wydarzenia muzyczne, koncerty i zabawy. Niestety, plany pokrzyżowała pandemia koronawirusa.

"Szanowni Państwo, wszyscy mieliśmy nadzieje, że całe to szaleństwo szybko się skończy i uda nam się zorganizować wydarzenie, nad którym pracowaliśmy ponad półtora roku... Mowa oczywiście o obchodach rocznicy zapisania pierwszego zdania w języku polskim w Księdze henrykowskiej.

W dniach od 12 do 14 czerwca, w Henrykowie, miała odbyć się konferencja naukowa, a także ogromne, interdyscyplinarne przedsięwzięcie kulturalne z występami takich gwiazd, jak Mikromusic, Raz Dwa Trzy, czy ShataQS. Okrągła rocznica – 750 lat – to idealna okazja do promocji naszej największej atrakcji, jaką bez wątpienia jest Klasztor Księgi Henrykowskiej.

Niestety, jak wiadomo, na dzień dzisiejszy organizacja imprez masowych została wstrzymana. Wobec powyższego zmuszeni jesteśmy podjąć decyzję o odwołaniu tego wydarzenia i zmianie pierwotnego planu.
W ostatnim kwartale roku, jeśli sytuacja na to pozwoli, wrócimy z cyklem wydarzeń związanych z obchodami. Jesteśmy w trakcie ustalania nowego terminu konferencji naukowej. Planujemy również koncerty, spotkania autorskie oraz liczne warsztaty i wydarzenia, które realizować będą również nasi partnerzy – organizacje pozarządowe, w tym m. in. Fundacja Sztukupuku, która będzie kontynuowała swój duży, edukacyjno-kulturalny projekt.

Nasza interpretacja pierwszego zdania – „Day ut ia pobrusa, a ti poziwai” – na dzisiaj wygląda tak: „Daj, ja porozrabiam, a ty się zatrzymaj - powiedział COVID”… Wirus rozgościł się również na nowej wersji plakatu, którego autorką jest znana wrocławska graficzka - Joanna Gniady.

Mamy nadzieję, że już niedługo sytuacja wróci do normy i będziemy mogli podać więcej szczegółów dotyczących planowanych wydarzeń oraz zaprosić Państwa do udziału we wszystkich tych przedsięwzięciach.

Tymczasem życzymy wytrwałości i pozdrawiamy –
Burmistrz Ziębic Mariusz Szpilarewicz wraz z organizatorami obchodów."

Źródło: doba.pl
Załączniki
750 lat.jpg
750 lat.jpg (79.08 KiB) Przejrzano 5218 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Brukalice - "Daj, ać ja pobruszę...", najstarsze zdanie napisane w języku polskim

Postautor: Karolina Kot » środa 23 gru 2020, 06:56

Pandemia mniej lub bardziej pokrzyżowała plany wszystkich z nas.
Czasy zrobiły się nieciekawe.
Bardzo miłym i sympatycznym akcentem jest nowiutki mural, który powstał na ślepej ścianie bloku z numerem 8, znajdującym się na osiedlu Mikołaja Kopernika.
Autorką jego projektu jest pani Joanna Gniady.

W Ziębicach powstał mural upamiętniający rocznicę zapisania pierwszego zdania w języku polskim

Do turystycznej mapy Ziębic dołączył mural upamiętniający, przypadającą w tym roku - 750 rocznicę zapisania w Księdze Henrykowskiej pierwszego zdania w języku polskim.

„Daj, ać ja pobruczę, a ty poczywaj”. To najstarsze zapisane po polsku zdanie, przekazane przez XIII-wiecznego, niemieckiego z pochodzenia autora łacińskojęzycznej Księgi Henrykowskiej, w dalekim od fonetycznej poprawności zapisie: „day, ut ia pobrusa, a ti poziwai”. Według podania występującego w XIII wieku w okolicach klasztoru w Henrykowie, autorem tych słów miał być Boguchwał, Czech z pochodzenia, któremu książę Bolesław Wysoki u schyłku XII wieku nadał ziemie w okolicach późniejszej wsi Brukalice.

Księga Henrykowska, przekazująca to zdanie, jest księgą uposażeń klasztoru cystersów w Henrykowie, fundowanego w roku 1227 przez Mikołaja, naczelnego notariusza kancelarii księcia śląskiego Henryka Brodatego. Jej autorami byli opat Piotr, piszący pierwszą część Księgi na przełomie siódmej i ósmej dekady XIII wieku, oraz nieznany bliżej inny cysters, kontynuujący dzieło poprzednika po roku 1310.

Źródło: Ekspress Miejski

Lokalizacja
Zdjęcia wykonałam w grudniu 2020 roku.
Załączniki
Mural z Ziębic (1).JPG
Mural z Ziębic (1).JPG (35.88 KiB) Przejrzano 4405 razy
Mural z Ziębic (4).JPG
Mural z Ziębic (4).JPG (40.1 KiB) Przejrzano 4405 razy
Mural z Ziębic (3).JPG
Mural z Ziębic (3).JPG (39.42 KiB) Przejrzano 4405 razy
Mural z Ziębic (2).JPG
Mural z Ziębic (2).JPG (29.79 KiB) Przejrzano 4405 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Brukalice - "Daj, ać ja pobruszę...", najstarsze zdanie napisane w języku polskim

Postautor: Karolina Kot » sobota 02 sty 2021, 09:48

A tak to miało wyglądać pierwotnie.
Niestety, pandemia zmieniła plany...
Załączniki
Pierwotnie plakat miał wygladać tak.jpg
Pierwotnie plakat miał wygladać tak.jpg (54.28 KiB) Przejrzano 4325 razy
Ja pobruszę, a ty skocz do piwniczki po piwo.JPG
Ja pobruszę, a ty skocz do piwniczki po piwo.JPG (34.99 KiB) Przejrzano 2913 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."

Posty: 27829
Rejestracja: niedziela 08 lut 2015, 20:46
Lokalizacja: Frankenstein

Re: Brukalice - "Daj, ać ja pobruszę...", najstarsze zdanie napisane w języku polskim

Postautor: Karolina Kot » piątek 02 lut 2024, 00:17

Oto powojenny malunek, prezentowany na sklepieniu w tzw. Sali Dębowej, czyli sali balowej/jadalni urządzonej w XIX wieku w dawnych pomieszczeniach cysterskiego klasztoru przez nowych właścicieli, rodzinę Vaimar.
Przedstawia on rycerza Boguchwała wraz z żoną. I wraz z żarnem (które nie wypadło z mimośrodu). ;)

W gablocie umieszczonej poniżej obejrzeć można kopię Księgi Henrykowskiej ze słynnym zdaniem (o które dotąd toczą się dysputy, czy aby jednak nie zostało wypowiedziane w języku czeskim).
Oryginał Księgi znajduje się we Wrocławiu.

Nie spodziewałam się w takim miejscu Hiszpańskiej Inkwizycji!
Załączniki
Księga Henrykowska (1).jpg
Księga Henrykowska (1).jpg (67.63 KiB) Przejrzano 243 razy
Księga Henrykowska (2).jpg
Księga Henrykowska (2).jpg (53.92 KiB) Przejrzano 243 razy
Księga Henrykowska (3).jpg
Księga Henrykowska (3).jpg (81.91 KiB) Przejrzano 243 razy
Księga Henrykowska (4).jpg
Księga Henrykowska (4).jpg (40.21 KiB) Przejrzano 243 razy
Księga Henrykowska (5).jpg
Księga Henrykowska (5).jpg (97.56 KiB) Przejrzano 243 razy
Księga Henrykowska (6).jpg
Księga Henrykowska (6).jpg (67.2 KiB) Przejrzano 243 razy
Nie spodziewałam się....jpg
Nie spodziewałam się....jpg (70.94 KiB) Przejrzano 243 razy
"Wiele zabytków przeszłości, co jeszcze wczoraj istniały, jutro zniknie bezpowrotnie. (...) Obowiązkiem żyjących jest zebrać te ułomki i okruchy najdroższych pamiątek przeszłości i w pamięci przyszłych pokoleń zapisać..."


phpbb 3.1 styles demo

Wróć do „Młyny i wiatraki”

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 1 gość