Siedem obozów jenieckich w Sosnowcu może zostać upamiętnionych w Milowicach.
Zostały solidne mury z kościelnych cegieł
Na terenie dzisiejszego Sosnowca działało w czasie wojny siedem obozów jenieckich. Wciąż można natknąć się na to, co po nich pozostało. Powstały już nawet projekty tablic, które mają przypominać o smutnej karcie z historii Sosnowca.
Milowice – teren koło pętli tramwajowej, na którym obecnie znajdują się m.in. garaże i hurtownia z tekstyliami – to kolejne miejsce w Sosnowcu zasługujące na upamiętnienie. W czasie drugiej wojny światowej działał tutaj niemiecki obóz jeniecki, który pełnił funkcję obozu pracy. Powstał w 1941 roku. Składał się z sześciu baraków zbudowanych z cegły oraz jednego pomieszczenia dla kompanii wartowniczej. Teren był otoczony drutem kolczastym z czterema wieżami wartowniczymi.
„W obozie przebywało ok. 500 jeńców z Nowej Zelandii, Anglii, Hiszpanii oraz Cypru. Jeńcy byli głównie zatrudnieni na kopalni do wydobywania węgla, gdzie pracowali obok Polaków. Mieszkańcy Milowic mieli zakaz zbliżania się do obozu, tym niemniej często dochodziło pomiędzy mieszkańcami a jeńcami do wymian towarowych. W czasie wolnym od pracy jeńcom pozwalano grywać w piłkę nożną na pobliskim boisku. Wyzwolenie nastąpiło między 15 a 20 stycznia 1945 roku" – przypomina strona Milowice.com.pl.
Był to jeden z siedmiu obozów działających na terenie dzisiejszego Sosnowca. W publikacji „Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945" wydanej w 1979 roku opisano je w następujący sposób (za stroną Strażnicy Czasu):
1 Arbeitskommando It. 49 Stalagu VIII B Teschen. Jeńców zakwaterowano na terenie fabryki w Sosnowcu.
2 Arbeitskommando E 538 Stalagu VIII B Teschen. Jeńcy pracowali w kopalni „Renardgrube" (kop. Sosnowiec). 7.01.1945 oddział liczył 526 ludzi. Zdarzały się śmiertelne wypadki przy pracy.
3 Arbeitskommando E 579 Stalagu VIII B Teschen. Utworzony 01. września 1943 na Niwce, zlikwidowany 42. stycznia 1945 roku. Mieścił się w 8 barakach na obszarze 35 tys. metrów kwadratowych. Przeciętny stan liczbowy: 600 jeńców, ogółem przez obóz przeszło ok. 1000 osób. Jeńcy pracowali w kopalni Modrowgrube (Modrzejów). Dwóch jeńców zginęło, zwłoki pochowano na miejscowym cmentarzu. 07. stycznia 1945 roku oddział liczył 612 osób.
4 Arbeitskommando E 702 Stalagu VIII B (344) Lamsdorf. Utworzony w końcu 1943 roku w Klimontowie, zlikwidowany w styczniu 1945. Mieścił się w zabudowaniach obok kopalni Klimontów. Przeciętny stan liczbowy oddziału wynosił 350 – 400 jeńców, na 07.01.1945 – 226 jeńców.
5 Arbeitskommando E 707 Stalagu VIII B Teschen. Stan na 07. stycznia 1945 roku – 119 jeńców, pracujących na terenie miasta Sosnowiec.
6 Arbeitskommando E 744 Stalagu VIII B (344) Lamsdorf. Utworzony w maju 1943 roku w Kazimierzu Górniczym, zlikwidowany 20 stycznia 1945. Mieścił się przy kopalni Kasimirgrube (kop. Kazimierz). Przeciętny stan liczbowy oddziału wynosił ok. 800 jeńców, na 07.01.1945 – 497 jeńców.
7 Arbeitskommando E 759 Stalagu VIII B Teschen. Jeńcy pracowali w kopalni „Modrowgrube" (kop. Modrzejów). Zakwaterowani byli w budynku szkolnym w pobliżu kopalni. 7.01.1945 roku oddział liczył 612 jeńców.
W grudniu minionego roku opisaliśmy na naszych łamach zmagania Zbigniewa Wysockiego, społecznika z Sosnowca, który stara się o upamiętnienie baraku pozostałego po obozie w Kazimierzu Górniczym. To zapuszczone, niemal bezustannie dewastowane miejsce.
Barak, który znajduje się za szkołą przy ul. Armii Krajowej, powstał po wojnie. Dobudowano go na potrzeby obozu pracy. Kazimierz Miroszewski – autor opracowania „Obozy pracy przymusowej w Dąbrowskim Zjednoczeniu Przemysłu Węglowego (1945-1950): zarys problemu" – opisuje powojenną rzeczywistość jenieckich obozów w naszym regionie. W tym także tego miejsca.
„11 kwietnia 1945 roku Rząd Tymczasowy RP podjął uchwałę o tworzeniu obozów pracy przymusowej przy kopalniach węgla kamiennego. Powodem tej decyzji był brak rąk do prac w górnictwie, spowodowany zarówno skutkami II wojny światowej, jak i działalnością władz radzieckich na terenie województwa śląskiego (tzw. wywózka górników). Początkowo do obozów miano kierować tylko więźniów. (...) Byli to przede wszystkim volksdeutsche, internowani obywatele pochodzenia niemieckiego, niektórzy przestępcy kryminalni oraz żołnierze podziemia antykomunistycznego".
W lipcu 1945 roku władze polskie zwróciły się do ZSRR o przekazanie osób internowanych przez Armię Czerwoną. Okazało się jednak, że są to ludzie nieprzygotowani do pracy w kopalni, głównie chłopi i urzędnicy. Część z nich była chora i słaba fizycznie. Internowanych umieszczono w obozie pracy przymusowej kopalni „Saturn" oraz w nowo utworzonych (w sierpniu) obozach kopalni „Kazimierz-Juliusz" (301/II/9) w Kazimierzu (obecnie dzielnica Sosnowca) i „Grodziec" (301/II/2) w Grodźcu.
Sosnowiec. Solidny obóz w Milowicach
Profesor Dariusz Nawrot, dyrektor Instytutu Zagłębia Dąbrowskiego – po naszej publikacji dotyczącej baraku w Kazimierzu Górniczym – zwracał nam uwagę, że nie jest to jedyny zachowany barak jeniecki na terenie Sosnowca.
Odnosił się też od słów Zbigniewa Wysockiego o poszukiwaniu mogił jeńców na cmentarzu w Kazimierzu Górniczym. – Nie można ich było znaleźć nie dlatego, że zostały zapomniane. W 1946 roku specjalna komisja z ambasady brytyjskiej oraz innych krajów sojuszniczych dokonała ekshumacji na terenie Sosnowca. Wszystkie ciała wywieziono – zaznacza.
W minionym miesiącu profesor zwrócił się z apelem do radnych, żeby upamiętnić miejsce dawnego obozu w Milowicach. Profesor podkreślał, że był to jeden z „najsolidniejszych obozów" w Sosnowcu. Niemcy wykorzystali bowiem do jego budowy cegły, które miały posłużyć do postawienia kościoła. Profesor wskazywał, że zachowały się w tym miejscu nawet oryginalne elementy obozowego ogrodzenia.
Dyrektor Instytutu Zagłębia Dąbrowskiego podkreślał, że smutna przeszłość tego miejsca jest dobrze udokumentowana. Zachowały się bowiem teczki osób przetrzymywanych w obozie. Profesor zaproponował, żeby to właśnie w tym miejscu upamiętnić wszystkie siedem obozów, które znajdowały się na terenie Sosnowca. Przygotowano już nawet projekty trzech tablic.
Wojciech Nitwinko, radny z Milowic, który apeluje, żeby w tej dzielnicy znalazł się symbol przypominający o górniczej przeszłości tej części Sosnowca, a także, żeby w Milowicach upamiętniono miejsce pochówku zmarłych na cholerę i tyfus, uważa, że tablica przypominająca o smutnej, obozowej historii może trafić w miejsce „niezbyt szczęśliwe".
– Znajdują się tutaj garaże, magazyny. Dostrzegam wiele przeszkód natury logistycznej, a w konsekwencji uważam, że ten symbol nie wybrzmi tutaj tak, jak powinien – obawia się radny.
Wojciech Todur
4 marca 2022
Źródło: sosnowiec.wyborcza.pl
Zdjęcia z dnia 5 marca 2022 roku.
