Strażnicy Czasu

Właśnie dziś, Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił powództwo byłej więźniarki, dotyczące użycia przez niemiecki tygodnik "Focus" zwrotu "polski obóz zagłady". Podobny proces cywilny, wytoczony został przez obywatela Polski przeciwko wydawcy „Die Welt”, za zwrot „polski obóz koncentracyjny”.
Oburza rosnąca powszechność oraz przyzwolenie na używanie określeń: „Polish death camps” oraz “Polish concentration camps”. Miesiąc temu, w 70 rocznicę wyzwolenia KL Auschwitz, zachodnie media pisały o uroczystościach na terenie polskiego obozu koncentracyjnego.

Kiedy w maju 2012 r. podczas ceremonii pośmiertnego uhonorowania Jana Karskiego, prezydent USA głosił światu o "polskim obozie śmierci", natychmiast w Krakowie, przed wejściem na teren dawnego Konzentrationslager Plaszow zamontowano stosowną tablicę. Po pewnym czasie tablicę zdjęto?
Barack Obama nie był pierwszym. Wielokrotnie posługiwały się tym określeniem amerykańskie stacje telewizyjne ABC News i CBS News oraz znane światowe czasopisma New York Times, The Guardian, The Australian, Corriere della Sera, La Stampa, La Repubblica a także Der Spiegel, Die Zeit, Stern, czy ostanio Focus oraz Die Welt.

Zlikwidowany pod koniec wojny przez Niemców, całkowicie dziś zarośnięty KL Plaszow, odwiedzany jest tylko na tzw. Cipowym Dołku, w miejscu ustawienia pomnika.

Na innym, nieznanym wycieczkom miejscu, na tzw. Hujowej Górce stoi samotny krzyż.
Tu, w pozostałościach po austriackim szańcu ziemnym FS-21, Niemcy wymordowali przeszło 7 tys. Żydów i 3 tys. Polaków.

Kiedy chodziłem po terenie dawnego obozu, zauważyłem, że liczne wycieczki młodych Żydów, pozostawiają pod symboliczną macewą Sary Schenirer, jak również pod pomnikiem ofiar, przywożone ze sobą kamienie. W biblijnym Izraelu groby przykrywano kamieniami, by zmarłych nie odgrzebał pustynny wiatr lub zwierzęta padlinożerne. Na pomniku kamienie są wkładane również w pęknięcia ścian - niczym w Ścianę Płaczu. Leżą nawet wysoko - w szczelinie powstałej po wydartych sercach.

Penetrując zarośnięty teren byłego KL Plaszow, zauważyłem że miasto Kraków nie dba o to Miejsce Pamięci.
Brakuje parkingu dla podjeżdżających wycieczek zagranicznych (na wąskim poboczu przy ruchliwej ul. Kamieńskiego, niebezpiecznie wysiadały z autokarów grupy młodzieży żydowskiej).
Miasto też nie przygotowało turystom dostępu do innych miejsc - dowodów w postaci zachowanych do dziś pozostałości. Nie umieściło również stosownych o nich informacji.

Swego czasu obiegła świat scena z filmu „Lista Schindlera”, ukazująca wybrukowaną macewami ulicę (...w Krakowie).

W bliskim sąsiedztwie kopca Krakusa, w dzielnicy Płaszów, od 1887 r. podgórska Gmina Żydowska posiadała duży kirkut przy ul. Jerozolimskiej (Podgórze wówczas było osobnym miastem, nie wchodzącym w skład Krakowa). W sąsiedztwie (pół wieku później) w 1932 r. krakowska Gmina Żydowska, z dzielnicy Kazimierz (której już brakowało miejsc na cmentarzu przy ul. Miodowej) wykupiła teren pod drugi kirkut przy ul. Abrahama. Przed wojną oba kirkuty zajmowały znaczny teren. W czasie okupacji, na tych nekropoliach Niemcy założyli obóz koncentracyjny KL Plaszow. Macewy z cmentarzy żydowskich użyto do utwardzenia dróg oraz na podmurówki obozowych baraków. Zniszczono wówczas bezpowrotnie oba kirkuty.
Obecnie, przedzierając się z trudem po zarośniętym trawskami i kolczastymi krzewami terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego, spotkać można pozostałości obu kirkutów.

Obóz w Płaszowie powstał jesienią 1942 r. w wyniku likwidacji krakowskiego getta. Jego plan zakładał wykorzystanie terenu oraz “budulca” z obu kirkutów. Dla upodlenia, zmuszono Żydów do odkopania i przeniesienia szczątków swoich krewnych w kąt obozu, gdzie je spalono. Kazano też Żydom ułożyć chodniki z macew oraz wybudować przy nich baraki i warsztaty rzemieślnicze. Wielką cmentarną bramę przy ul. Jerozolimskiej, zamieniono na bramę obozu, Obok niej, wśród resztek nagrobków, urządzono latryny, łaźnie oraz odwszalnię.
Dziś po cmentarzu przy Jerozolimskiej zobaczyć można leżące w trawie płyty nagrobne. Zachowała się również jedna, pochylona macewa.

Niewiele pozostało śladów po cmentarzach, jak również po wybudowanym na nich obozie koncentracyjnym.
Wśród dzikich zarośli porastających rejon obozowej łaźni, w sąsiedztwie Placu Apelowego leżą oryginalne płyty nagrobne (inne - często fotografowane na dnie Kamieniołomu Libana - są atrapami filmowymi).
W pobliżu obozowej bramy sterczą zaś wielkie, betonowe ruiny żydowskiego Domu Przedpogrzebowego.

Na cmentarzu Abrahama przed wojną stanął monumentalnego i nowoczesny Domu Przedpogrzebowy.
Niemcy, zakładając KL Plaszow, zamienili go na stajnię, oborę i chlewnię. W czasie likwidacji obozu olbrzymia budowla została wysadzona w powietrze przez Niemców. Kilka lat po wojnie drugi raz, tym razem definitywnie, była wysadzana przez saperów Ludowego Wojska Polskiego. Zniszczeniu uległa niższa część z modlitewnią.

Ruiny Domu Przedpogrzebowego stanowią jedyną okazałą wśród nielicznych tu pamiątek.

Przy Abrahama, stoi replika macewy Sary Schenirer – jak czytamy w lewą stronę „…kobiety skromnej i sprawiedliwej…” Sara Schenirer stworzyła w Polsce sieć ponad 200 żydowskich szkół ortodoksyjnych dla dziewcząt Bejt Jaakow. Zmarła w 1935 roku i tu gdzieś została pochowana.
Wdzięczne i pamiętające o niej uczennice, na pustym miejscu postawiły symboliczną macewę.

Obok repliki nagrobka stoi budynek Świętego Bractwa „Chewra Kadisza” które sprawowało nadzór nad kirkutami przy Miodowej i przy Abrahama. W latach trwania Obozu Koncentracyjnego ten szary budynek był karcerem. Obecnie jest domem mieszkalnym.
W sąsiedztwie zobaczyć można jedno z "przygotowanych" dla turystów wejść na teren Miejsca Pamięci