Ząbkowice Śląskie - przedstawienia św. Jana Nepomucena

[Karolina Kot]

Na obrzeżach Ząbkowic Śląskich (Frankenstein) na Dolnym Śląsku, przy dawnej drodze, wiodącej wąwozem w kierunku wsi Jaworek, nieopodal miejsca, gdzie niegdyś istniała cegielnia, przy mostku nad potokiem Zatoka, natrafiłam na starą, uszkodzoną rzeźbę sakralną.
Jak na moje oko bezgłowy posąg ani chybi przedstawia świętego Jana Nepomucena, patrona chroniącego między innymi przed powodziami (stąd nie dziwi lokalizacja figury).
Niestety, nie udało mi się ustalić, z jakiego okresu pochodzi ta kapliczka, jednak nad miejscem tym i jego okolicą wypadałoby się nieco pochylić.

Obecna ulica Bartosza Głowackiego w Ząbkowicach, przechodząca następnie w polną drogę biegnącą wąwozem wśród pól, nieopodal wypełnionych wodą wyrobisk wspomnianej wyżej cegielni, nazywana była pierwotnie Czarną Drogą.
Z nazwą Via Nigra spotykałam się już kilkukrotnie - zawsze w kontekście epidemii. Czarna Droga z Ząbkowic została tak nazwana jeszcze w XVII wieku, w czasie Wojny Trzydziestoletniej (Bellum tricennale). Według legendy to właśnie tędy miała zostać przywleczona do miasta Czarna Śmierć - czyli dżuma.

Jeszcze jedną ciekawostką związaną z tym peryferyjnym rejonem miasta jest wzniesienie zwane niegdyś Młyńską Górą, na którym jeszcze w połowie XIX wieku znajdował się wiatrak.

Zdjęcia wykonałam w lipcu 2020 roku.
Lokalizacja

[Karolina Kot]

Ale bezgłowy Nepomucen z ulicy Bartosza Głowackiego nie jest jedyną tego typu rzeźbą w Ząbkowicach Śląskich.
Kolejną uszkodzoną figurę odnajdziemy na Sadlnie, dawnej wsi, obecnie wcielonej do miasta. Jan bez głowy znajduje się na wysokiej kolumnie, poniżej zabytkowego kościoła pod wezwaniem św. Jadwigi, u zbiegu ulic Kamienieckiej i Bolesława Chrobrego.

Lokalizacja

Niegdyś św. Jan był otoczony innymi rzeźbami sakralnymi, również ustawionymi na kolumnach wokół niego.Obecnie znajdują się one w bezpiecznym miejscu - w Izbie Pamiątek Regionalnych w tzw. Domu Kauffunga przy ulicy Krzywej 1.

[Karolina Kot]

Nieopodal natrafimy na dwa kolejne przedstawienia tego świętego. Pierwszy Nepomuk przywita nas na Moście św. Jana przy ulicy Kłodzkiej.

Drugiego zauważyć będzie trudniej: ustawiono go w półkolistej niszy, umieszczonej w szczycie przedwojennego domu przy ulicy Kamienieckiej 3.

[smar]

Drugi raz dzisiaj (patrz viewtopic.php?f=762&t=17899) przychodzi mi dorzucić kamyczek do wątku Szefowej i to w Ząbkowicach! (to jakby wchodzić do jaskini lwa a raczej Lwicy )
Najbardziej "naturalną" figurą tegoż świętego w Ząbkowicach wydaje się ta stojąca przy kościele św. Anny (nie wiedzieć czemu pominiętą przez Karolinę ):

[Karolina Kot]

Ja już tak mam, że jeśli coś jest zbyt proste i zbyt oczywiste, to mam straszliwe trudności w zajęciu się takim tematem.
Pociąga mnie bardziej to, co nieodkryte i mało znane. Tak się też stało z tym wyjątkowym, XVIII - wiecznym Janem sprzed kościoła pw. Świętej Anny.

Ale muszę dodać kilka słów na temat tej figury.
Po pierwsze Jan został przedstawiony w nietypowy sposób: w pozycji klęczącej.
A po drugie - piaskowcowa rzeźba należy do jednych z najstarszych przedstawień św. Jana na Dolnym Śląsku.
Powstała w roku z 1717. Co ciekawe - Jan z Pomuku został świętym dopiero w roku 1721 !!


-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Tymczasem ponownie zapraszam do Sadlna (Zadel), niegdyś osobnej wsi, dziś będącej dzielnicą Ząbkowic Śląskich.
Za zabudowaniami ulicy Kamienieckiej, a konkretnie za gospodarstwem z numerem 44, za korytem potoku Zatoka, w wąskim pasie pól odciętym przez płynącą równolegle do Zatoki Budzówkę, znajduje się mało znana i zapomniana rzeźba kamienna, przedstawiająca naszego świętego.
Pochodzi z roku 1794 (na podstawie zachowała się data i inicjały fundatora) i prezentuje się bardzo dobrze.

Jana przedstawiono w typowym stroju i pozie, z krzyżem w rękach i półprzymkniętymi oczami. Figura jest nieco mniej kunsztowna, niż ta sprzed kościoła pw. św. Anny, ale widać wyraźnie, że rzeźbiarzowi warsztatu nie brakowało. Całość jest skomponowana dobrze i na pierwszy rzut oka przywodzi na myśl dzieło raczej gotyckie, niż barokowe (spokojniejsza poza, mniej rozwiane fałdy szaty).
Postument figury jest jednak bardzo typowy dla końca XVIII wieku.

Jan znad potoku Zatoka jest najwyraźniej obiektem klasy "0", gdyż - mimo posiadania aureoli - brakuje mu gwiazdek.

Zdjęcia wykonałam w lutym 2024 roku, a usmoliłam się przy tym niemiłosiernie - do Jana trzeba się dostać przez pola, albo poprosić o przejście przez teren gospodarstwa (osobiście wolę przez pola i błota, byleby z dala od ludzi).
Informację o istnieniu tej rzeźby znalazłam w książce Ząbkowickie Opowieści.