Strażnicy Czasu

Fabryka włókien sztucznych w Tomaszowie Mazowieckim, znana później jako Wistom, powstała już w 1911 roku. Rozrastająca się fabryka otrzymywała stopniowo kolejne oddziały, wraz z coraz wyższymi kominami. Źródła mówią o kominie wysokości 105 metrów powstałym w roku 1959. Obiekt ten nie wystarczał jednak do wyrzucania wszystkich zanieczyszczeń zakładu - tym bardziej, że produkcja sztucznego jedwabiu powodowała tworzenie się o wiele szkodliwszych zanieczyszczeń niż w przypadku zwykłych zakładów. Odpowiedzią na te potrzeby było budowanie czterech wysokich kominów żelbetonowych, które zachowały się do XXI wieku. Niestety upadek fabryki w 1997 spowodował iż budowle te stały się niepokojąco zaniedbane, co wreszcie doprowadziło do katastrofy - o tym w następnych postach.

Tomaszowskie kominy otrzymały swoje nazwy. Pierwszym był komin "Wilanowski". Najwyższy, mierzący ok. 174 metry wysokości i wyposażony w charakterystyczną zwężkę służącą do przyspieszenia wypychanych spalin, powstał w latach 70. do obsługi nowej zakładowej elektrociepłowni - EC-2. Na najwyższej partii komina widoczny był napis WISTOM.
Zdjęcie partii szczytowej komina
Zdjęcie ze strony towarzystwa przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego prezentuje komin w pełnej okazałości:

Niestety poważne zaniedbania doprowadziły do sytuacji, w którym nieremontowany trzon komina (choć wcale nie aż taki stary) zaczął w niesamowitym tempie niszczeć. Powstałe dziury szybko przewierciły żelbeton na wylot, i wreszcie 4 października 2016 szczyt komina samoistnie się zawalił.
Film z monitoringu pokazujący zawalenie
Nawet mimo to nie zareagowano, przez co śmiertelnie niebezpieczne wielotonowe bloki betonu zwisały ponad sto metrów nad ziemią jeszcze przez trzy lata.
Zdjęcie ze strony towarzystwa przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego prezentuje zawalony szczyt komina:

Finalnie komin wyburzono dopiero 4 grudnia 2019 roku (film z wyburzenia). Nie zdążyłem zrobić mu zdjęć ale może to i dobrze... Budowla sprawiała realne zagrożenie dla całego otoczenia, w tym i pociągów jeżdżących po tutejszej linii kolejowej.
Warto jednak zauważyć na tym przykładzie że o kominy warto dbać, bo tak kruche konstrukcje nie wytrzymują w stanie naturalnym zbyt długo. Podobna sytuacja jest zauważalna np. na ukrainie gdzie de facto nie ma konserwacji opuszczonych kominów.
Lokalizacja

Kolejny komin różni się od pozostałych. Ma zaledwie kilkadziesiąt (najpewniej ok.50) metrów wysokości, oraz nie ma nazwy. Najczesciej kompletnie niezauważany przy opisie fabryki należał do oddziału Tomofan I, i leży w samych widłach rzeki Czarnej oraz Lubochenki (chwilę później wody obu rzek wpadają do Wolbórki, która niemal natychmiast wpływa do Pilicy).
Z kominem związana jest przykra historia - 14 sierpnia 2019 na pierwszej z galerii znaleziono zwłoki. Do dziś pod kominem na pamiątkę zmarłego mężczyzny stoi drewniany krzyż.
Lokalizacja

Pozostałe dwa kominy są bliźniakami o wysokości 150 metrów, i służyły centralnym wentylatorom. Na początek komin nr.2, gorzej zachowany o nazwie własnej "Piterka". Komin podąża niestety śladem upadłego brata, i część galerii po prostu już się zawaliła. Na jego ostrzegawczo pomalowanej partii nadal można rozczytać napis z nazwą zakładu.

C.D.
Przerdzewiałe są nie tylko galerie, ale nawet drzwi serwisowe do wnętrza trzonu.
Lokalizacja

Komin wentylatorów nr. 1 , nazywany "Sikorą" jest o wiele lepiej zachowany. Znajdują się na nim potężne nadajniki radiowe, toteż właściciel postarał się o ogrodzenie terenu, dobudowanie nowych drabin, galerii i siatek zabezpieczających przed spadającym gruzem. Zachowały się nawet stalowe wloty wentylatorów przy podstawie komina, jakie kiedyś były także u podstawy drugiego z bliźniaczych obiektów.
Lokalizacja

C.D.

część ostatnia