Kraków – Wawel jako cytadela Twierdzy Kraków

[Franek D.]

Kraków (wraz z zamkiem królewskim na Wawelu) pierwszy raz znalazł się pod zaborem austriackim w 1795 r. (trzeci rozbiór Polski) i pozostał w nim do 1809 r. (wojna z Księstwem Warszawskim). Wtedy to Austriacy zamienili zamek polskich królów na koszary oraz utworzyli plac ćwiczeń dla garnizonu, burząc dwa gotyckie kościoły wawelskie: św. Jerzego i św. Michała. Z odzyskanego z ich rozbiórki materiału przebudowali część zamku na szpital wojskowy.
Na obrazie Głowackiego z 1845 r. widać dawne mury zamku królewskiego, a nad nimi nieistniejące już domy wikariuszy katedralnych (obecnie na ich miejscu stoi budynek administracji).

Drugi raz Wawel został zajęty przez armię austriacką w 1846 r. po upadku powstania krakowskiego i po zlikwidowaniu Rzeczypospolitej Krakowskiej. Wówczas to Austriacy wybudowali na Wawelu trzy ogromne gmachy szpitali wojskowych.

W 1850 r., po decyzji cesarza Franciszka Józefa I o budowie Twierdzy Kraków, rozpoczęto przebudowę dawnych polskich murów obronnych oraz budowę nowych murów kleszczowych, zwieńczonych zębatym krenelażem oraz wiszącymi strzelnicami. Od strony miasta zbudowano dwie półokrągłe kaponiery oraz trzy bramy forteczne (prowadzące dziś na Wawel bramy powstały później).

W II połowie XIX wieku Wawel pełnił rolę cytadeli Twierdzy Kraków.

W 1905 cesarz Franciszek Józef I wyraził zgodę na opuszczenie Wawelu przez wojsko austriackie, pod warunkiem wykupienia zamku. Z zebranych przez ludność polską składek sfinansowano Austriakom utratę szpitali wojskowych i z wielkim entuzjazmem rozpoczęto prace konserwatorskie. Ofiarodawców upamiętniano cegiełkami umieszczonymi w północnym murze, przy wjeździe na zamek. Wtedy też powstał projekt wyburzenia poaustriackich budynków i zastąpienia ich nowymi budowlami. Projekt Akropolis, Stanisława Wyspiańskiego i Władysława Ekielskiego zakładał umieszczenie na Wawelu Parlamentu Polski, Muzeum Narodowego, Akademii Umiejętności oraz Kurii Biskupiej.

[Franek D.]

Zapraszam do spaceru wokół wawelskiej cytadeli.
Od strony miasta znajdują się dwie półokrągłe fortyfikacje, zwane kaponierami, przeznaczone do prowadzenia ognia w kilku kierunkach. W dolnej, sklepionej kondygnacji obu kaponier znajdują się stanowiska dla dział, zaś na na górnej otwartej kondygnacji, są stanowiska dla artylerii i piechoty.
Obok, pod Kurzą Stopką, mury cytadeli tworzą kleszcze.

[Franek D.]

Zębate mury cytadeli, wspaniale komponują się ze starszymi od nich basztami: Senatorską i Szlachecką.

[Franek D.]

Kolejne kleszcze pod Basztą Sandomierską stanowią wysokie ściany, doskonale widoczne z bulwarów wiślanych.

[Franek D.]

Niestety, w rejonie Smoczej Jamy pod Basztą Złodziejską, widok na mury zakrywają drzewa.

[Franek D.]

Wystające ponad ceglanymi murami cytadeli, białe kamienne ściany budynku administracji, wbrew swojemu wyglądowi są współczesną budowlą.

[Franek D.]

U stóp Domu Katedralnego mury cytadeli znów są zasłonięte gęstą roślinnością. Tu też znajduje się druga, bliźniacza kaponiera.

[Franek D.]

W taki oto sposób dokonaliśmy krótkiego, a zarazem pouczającego spaceru dookoła murów wawelskiej cytadeli.

[Mario]

Zimą, od strony Wisły i Smoczej Jamy, potężne mury Cytadeli Wawel są odsłonięte z kurtyny drzew i krzewów.
Dobrze, że tej Cytadeli - okalającej największy skarb narodu polskiego - nie musiano ostrzeliwać z armatnich dział (6 grudnia 1914 r. Rosjanie zaprzestali oblężenia Krakowa).

[Franek D.]

Kaponiera przy ul. Podzamcze jest remontowana.